Object
Tollenburg / Dullenburg

Locatie
Adres:
Lienden
Gemeente Buren
Provincie Gelderland

De Tollenburg ligt op de plaats waar de Oude Rijn en de Leigraaf samenstromen, ten oosten van het dorp Lienden naast de tegenwoordige boerderij Tollenburg.

Typologie

Er is niets bekend van de plattegrond van de middeleeuwse Tollenburg.

Etymologie
Het kasteel werd gebruikt om tol te vergaren van de schepen die op de Rijn voeren. Burg duidt op een burcht.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 12-2-2003

Er liggen nog muurresten van de Tollenburg in de grond in een boomgaard naast de huidige boerderij Tollenburg.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Er liggen nog muurresten van de Tollenburg in de boomgaard naast de huidige boerderij Tollenburg.ROB-objectnr. 39EZ-20.

Afmetingen
...

Oudste vermelding
Datum: 1319, 12/04
Bron: Berkelbach van der Sprenkel, J.W., regesten van de oorkonden betreffende de bisschoppen van utrecht uit de jaren 1301-1340, nr. 324.

"'Voorlopig bepaalt hij, dat die van Lienden voor bisschop en graaf het huis Dollenburch moeten herstellen ... moeten vergoeden'."

In 1319 doet de Graaf van Vlaanderen een zoenuitspraak waarbij bepaald wordt dat de heren van Lienden het kasteel Tollenburg voor de bisschop moeten herstellen.

Bezitsgeschiedenis
De Tollenburg lag in de Marsch, waarvan het ene deel bij Gelre hoorde en het andere bij Utrecht. De Tollenburg werd gesticht door de bisschop van Utrecht, Guido van Avesnes (1301-1317), om de Geldersen in bedwang te houden. Bisschop Jan van Arkel (1342-1364) gaf het kasteel in handen van de Gaesbeken uit Abcoude, maar in de Stichtse leenregisters stond het kasteel niet op hun naam. Vijf broers uit het geslacht Vonck namen bezit van het kasteel, nadat zij dit van Jan van Arkel gekocht hadden, maar dit bleek geen rechtsgeldige overeenkomst te zijn. In 1485 werd Lodewijk van Leefdael door de bisschop van Utrecht met de Tollenburg beleend. Het is mogelijk dat het kasteel al kort daarna, rond 1495-1500, afgebroken werd. In 1518 verkocht Lodewijks zoon Johan het huis aan Katherina van Brakell; onbekend is of het toen nog een verdedigbaar kasteel was. Haar zoon Cornelis trouwde met de dochter van Dirck Vonk, schout van Lienden; hierna bleef het huis in bezit van de familie Vonk. In 1706 werd het huis overgedragen aan Dirck Clercq. In 1721 kwam het kasteel in handen van de familie Verschoor. In de 19e eeuw kwam het in bezit van Baron Van Till en nog steeds is de Tollenburg in handen van dit geslacht.

Historische betekenis
De Tollenburg speelde een belangrijke rol in de lokale strijd tussen Gelre en Utrecht, en beheerste een deel van de Rijn om er tol te kunnen vragen.

Bouwgeschiedenis
Tussen 1301 en 1317 werd de Tollenburg gebouwd door bisschop Guido van Avesnes. In 1318 werd de Tollenburg vanwege de onderdrukking door de Utrechtse bisschop alweer verwoest door de bewoners van Lienden, Kesteren en Ommeren, onder leiding van Dirck van Lijnden. In 1319 echter werden de Gelderse edelen gedwongen het kasteel weer te laten opbouwen. Maar de burcht hield zijn functie van tol niet lang meer, omdat de Oude Rijn steeds minder gebruikt werd als vaarroute. Het is mogelijk dat het kasteel kort na 1495-1500 afgebroken werd. Daarna werd er een kleiner huis gebouwd. In 1789 was er van het kasteel alleen nog een hofstede over; het is onbekend wanneer deze werd afgebroken. Het huidige huis Tollenburg staat niet op dezelfde plaats als het voormalige kasteel.

Afbeeldingen
...

Bronnen
...

Literatuur
-Aa, A. J. van der, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden XI (Gorinchem 1848) 287-
Beaufort, R. F. P. & H. M. van den Berg, De Nederlandse monumenten van geschiedenis en kunst: De Betuwe (Den Haag 1968) 321-
Berkelbach van de Sprenkel J.W., Regesten van de oorkonden betreffende de bisschoppen van Utrecht uit de jaren 1301-1340 (Utrecht 1936) 168-
Smids, L., Schatkamer der Nederlandsse oudheden (Amsterdam 1711) 71

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: Saskia Roselaar
Beschrijving gemaakt: 16-4-2003