Bronkhorst

IN BEWERKING [?]

Object
Bronkhorst

Locatie
Adres: Kasteelstraat
Bronkhorst
Gemeente Steenderen (deze gaat binnenkort fuseren tot de gemeente Bronkhorst)
Provincie Gelderland

Kasteel Bronkhorst lag ten oosten van het dorp Bronkhorst, op de grens van de uiterwaarden van de IJssel. Vroeger lag het dichter bij de IJssel, maar door de verandering van de rivierloop kwam het er nu verder van af te liggen.

Typologie
(Eerst)
(later)
Het kasteel bestond eerst uit alleen een woontoren. Later breidde het zich uit met meerdere gebouwen, maar het is niet precies bekend hoe het eruit zag.

Etymologie
'Bronk' betekent misschien 'heuvel in drassig land', of kan afgeleid zijn van een mannennaam, zoals Bruncharius. 'Horst' duidt op een met struiken begroeide hoogte.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 10-3-2003

Van kasteel Bronkhorst is alleen nog een heuvel over met daarin resten van de fundamenten van het kasteel. De heuvel is beplant met bomen.

Oudste vermelding
Datum: 1360, 15/4
Bron: I. A. Nijhoff, Gedenkwaardigheden uit de geschiedenis van Gelderland II (Arnhem 1833) nr. 96.

"'(...) ende voert onse kindere, die wy nu hebben ende ons noch werden mogen, dat wy de beraden solen nae rade des heren van Bronchorst ende zynre gebrodere, wanneer um dat goet dunket ende waer um dat goet dunket, also to verstane, we des huses to Bronchorst eynen heer is, dat daer dat beraet aen lighen sal.'"

Willem van Zinderen en zijn vrouw geven aan dat de heer van Bronkhorst zal mogen bepalen met wie de kinderen van Willem zullen huwen.

Bezitsgeschiedenis
Het is niet bekend wanneer de heren van Bronkhorst in bezit van Bronkhorst kwamen, en of zij hun naam ontleenden aan het bezit of dat zij hun bezit hun eigen naam gaven. Gijsbert van Bronkhorst, genoemd in 1140, geldt als stamvader van het geslacht van Bronkhorst. Daarna heetten de heren van Bronkhorst afwisselend Gijsbert en Willem. Hoewel zij al lange tijd een machtig geslacht waren werd het kasteel Bronkhorst pas in de 14e eeuw voor het eerst genoemd.
Gijsbert VII overleed in 1489 zonder kinderen, waarna Bronkhorst overging naar zijn broer Frederik. Die liet het na aan zijn zoon Joost, die in 1553 zonder kinderen overleed. Hij had geen erfgenaam benoemd, zodat het Hof van Gelre moest beslissen wie Bronkhorst zou erven. Het Hof wees Bronkhorst toe aan een nicht van Joost, Ermgard van Wisch, weduwe van George, graaf van Limburg Stirum. Zij stierf in 1583 en liet het kasteel na aan haar kleinzoon Joost. In 1683 stond Frederik Willem van Limburg Stirum het kasteel af aan zijn broer George Albert.
Diens dochter Maria verkocht het in 1721 aan Johan Peter van Raesfelt. Hierna wisselde het kasteel snel van eigenaar en raakte het in verval. In 1754 werd het verkocht aan Joachim Renold van Glasenapp en in 1760 aan Zeno Diederik Walraad van Tengnagel. In 1793 werd het kasteel gekocht door Frederik Albert van Limburg Stirum, maar het bleef niet lang meer in handen van zijn geslacht, omdat hij in 1803 kinderloos overleed.
Het kasteel werd publiek verkocht; de koper was Constantijn Johan Wolterbeek. In 1824 werd het kasteel verkocht aan Hermanus Lodewijk Ketjen, die het in 1828 liet afbreken.
Er bleef een klein buitenhuis over, dat in 1830 werd verkocht aan David de Haas. In 1846 verkocht die het aan Adrianus Theodorus Louis Metelerkamp. Zijn erfgenamen verkochten het huis in 1902 aan sloper Frits van Seumeren, die het afbrak. Het gebied waar het kasteel gestaan had werd in 1962 door de erven Metelerkamp overgedragen aan de Staat der Nederlanden. Tegenwoordig wordt het gebied beheerd door Staatsbosbeheer.

Historische betekenis
Kasteel Bronkhorst was het bezit van de machtige baanderheren van Bronkhorst. De heren van Bronkhorst waren zeer belangrijk in de geschiedenis van Gelderland. Als baanderheren hadden ze het recht in de strijd een eigen banier te voeren. Ook hadden ze het recht om oorlogen te voeren en tol te vragen. Het kasteel speelde een belangrijke rol in de strijd tussen de Heeckerens en de Bronkhorsten. Ook speelde het een rol in de strijd tussen Karel van Gelre en de Bourgondiërs.

Bouwgeschiedenis
Hoewel het kasteel zelf pas in de 14e eeuw vermeld wordt, stammen de oudste delen waarschijnlijk uit de 12e eeuw. Oorspronkelijk bestond het alleen uit een woontoren. Later had het kasteel een ronde ringmuur, waarbinnen zich de zware donjon bevond. Ook stonden er binnen de ringmuur stallen, een koetshuis en andere woongebouwen. De ringmuur had een poortgebouw. Om de ringmuur lag een gracht, met een valbrug naar de hoofdburcht. Deze gracht was omringd door een aarden wal.
Het kasteel had een voorburcht, die zich ontwikkelde tot een dorpsgemeenschap, en uitgroeide tot het huidige stadje Bronkhorst.
Kasteel Bronkhorst is enkele malen verwoest. In 1348 sloot Gijsbert van Bronkhorst een bondgenootschap met de graaf van Holland tegen de bisschop van Utrecht, die daarop het kasteel Bronkhorst verwoestte.
In 1582 werd het kasteel belegerd en zwaar beschadigd door de Spanjaarden.
Rond 1640 brandde de donjon uit, zodat er nog maar één muur van overeind stond. Na 1721 raakte het kasteel snel in verval doordat het vele malen van eigenaar wisselde. Door Frederik Albert van Limburg Stirum werd de donjon in 1797 herbouwd.
In 1828 werd het grootste deel van het kasteel afgebroken door de toenmalige eigenaar H. L. Ketjen. Het puin werd gebruikt om de grachten te dempen; met de nog bruikbare stenen werden de kerk in Brummen en de kapel in Bronkhorst hersteld. Er bleef nog een klein deel in gebruik als buitenhuis, maar dit werd in 1902 ook afgebroken (hoewel ook alle jaren van 1903 tot 1906 als jaar van afbraak genoemd worden). Ook de funderingen werden bijna geheel verwijderd, maar enkele delen zijn nog in de grond achtergebleven.