Oldenhave / Oldenhof / Huis te Ruinen

IN BEWERKING [?]

Object
Oldenhave / Oldenhof / Huis te Ruinen

Locatie
Adres: Achter Oldenhave 9 A, 7963 SH
Ruinen
Gemeente De Wolden
Provincie Drenthe

Het huis Oldenhave lag aan de oostzijde van de buurtschap Oldenhave, enkele kilometers ten zuiden van het dorp Ruinen. Het kasteelterrein ligt achter de boerderij van de familie Tarry aan de Oldenhave 9 te Ruinen.

Typologie

De typologie van het middeleeuwse Oldenhave is onbekend. Volgens Ter Braake bestond het oudste Oldenhave waarschijnlijk uit een boerderij met daarnaast een woon- en verdedigingstoren.

Etymologie
Oldenhave betekent 'oude have (bezit)' of 'oude hof'.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 21-3-2003

Er zijn nog enkele resten van grachten zichtbaar in het terrein.

Oudste vermelding
Datum: 1331, 24/8
Bron: P. J. Blok e.a., 1899, nr. 328.

De inkomsten van de priesters van de nieuw gestichte kerk in Koekange werden vastgesteld, waarbij ook een deel uit Oldenhave afkomstig zou zijn: 'Item habebit sacerdos de qualibet mansione dicta Oldehove.' Deze formulering lijkt te wijzen op een huis Oldenhove met een bijbehorende boerderij.

Bezitsgeschiedenis
Oldenhave was in bezit van het geslacht Van Ruinen, die de heerlijkheid Ruinen in leen hadden. Hoewel de oudste vermelding uit 1331 dateert, komen de heren Van Ruinen al voor 1140 als ministerialen. Hun positie als 'milites', vermeld rond 1220, en als 'domines', vermeld in 1261, spreekt voor een belangrijk geslacht. Een representatief huis mag worden verondersteld. Wanneer er voor het eerst een huis stond is niet bekend; pas in 1331 werd het huis voor het eerst genoemd. Johan van Ruinen overleed in 1378 kinderloos. Huis en heerlijkheid gingen toen over naar zijn verre verwant Arend Huys, uit het geslacht Van Norg, die er in 1380 mee beleend werd. Arends zonen noemden zich ook Van Ruinen. Al in 1411 kwam er een einde aan het geslacht Huys van Ruinen, toen Arends oudste zoon overleed en alleen een dochter achterliet. Zij trouwde in 1435 met Berend van Munster. Het huis bleef in bezit van dat geslacht tot Hendrik van Munster in 1635 overleed. Zijn dochter Margaretha van Munster trouwde met Wilrich van Bernsaw. Het huis ging daarna over op Margaretha's zoon, Hendrik Wilhelm Munster van Bernsaw. Hij overleed in 1681, en zijn dochter Margaretha Geertruida Maria erfde Oldenhave. Zij was getrouwd met Frans Caspar Adriaan graaf von Schellart von Obbendorf. Hun dochter Elisabeth Henriëtte trouwde vervolgens met Wilhelm Adriaen markies van en tot Hoensbroek. Zij kreeg het huis in 1704 in bezit, maar het werd in deze periode niet meer permanent bewoond.In 1760 werden huis en heerlijkheid verkocht aan Coert Winkel, Jan Pieters Leffers en Jan van de Weteringe, die het in 1766 overdeden aan de landschap Drente. In 1795 werd het bij veiling verkocht aan J. Raap, die het doorverkocht aan H. J. van Prehn. In 1806 werd het verkocht aan de schout van Ruinen, R. A. L. Nobel, en in 1816 geveild onder beding dat het gesloopt zou worden. Het werd gekocht door Hendrik Kiers, die het inderdaad liet afbreken. Tegenwoordig ligt het voormalige burchtterrein achter de boerderij van de familie Van Tarry.

Historische betekenis
Oldenhave was de zetel van de heer van de heerlijkheid Ruinen, die een grote onafhankelijkheid genoot ten opzichte van de bisschop van Utrecht. Het was strategisch gelegen aan de weg van Coevorden naar Friesland, via Steenwijk. Mede daarom speelde het een belangrijke rol in de Tachtigjarige oorlog. Drente bleef aanvankelijk Philips II trouw, en het huis werd dan ook regelmatig gebruikt als Spaans steunpunt. Het huis werd enkele malen belegerd.

Bouwgeschiedenis
Over de oorsprong van het Huis te Ruinen is niets bekend. Gelet op de belangrijkheid van de familie mag een van aanvang af versterkt huis worden verondersteld. Daarbij zal een boerderij, genaamd Oldenhave gelegen hebben, waarvan de naam later op het huis is overgegaan.Na 1594 werd de Oldenhave verbouwd. Door de bouw van een vleugel haaks op het vermoedelijk laat 15e-eeuws hoofdgebouw, kreeg dit een L-vormige plattegrond. Op de buitenhoek stond een ronde toren.Het terrein bestond uit een hoofd- en een voorburcht, omgeven door grachten. Op de voorburcht stonden naast een L-vormig poortgebouw enkele stallen en - in de 18e eeuw - zestig linden. Op de hoofdburcht stond naast het hoofdgebouw een vermoedelijk rechthoekig bijgebouw.Toen de landschap van Drente het in 1766 verkreeg, was het huis erg vervallen. Aanvankelijk wilde men het afbreken, maar er werd besloten het alsnog op te knappen, hetgeen in 1772 gebeurde. Desondanks werd het in 1816 uiteindelijk alsnog afgebroken. Tegenwoordig zijn alleen de grachten nog zichtbaar in het terrein.