Object
Wulvenhorst

Locatie
Adres: Kromwijkerdijk 1, Woerden
Woerden
Gemeente Woerden
Provincie Utrecht

Huis Wulvenhorst was gelegen op de oeverwal van het riviertje de Linschoten, ten noorden van Linschoten, ten noorden van de huidige boerderij Wulvenhorst, tussen de vijver en de boomgaard.

Typologie

Op de kaart van De Hoy uit 1650 is te zien dat Wulvenhorst oorspronkelijk een woontoren is geweest.

Etymologie
De naam Wulvenhorst is een samenvoeging van de naam Van Wulven van der Horst. Dit is de naam van het geslacht dat van 1341 tot 1412 in bezit was van het huis.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 22 december 2000

Op de plaats waar het middeleeuwse huis Wulvenhorst gestaan heeft, is enkel nog een stuk van de gracht zichtbaar. Dit is vergraven tot een grote vijver.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Van het kasteel rest enkel nog een gedeelte van de gracht. De rest van het terrein is vlak grasland. Onder het maaiveld zijn nog resten van het kasteel bewaard gebleven.

Afmetingen
De afmetingen van het middeleeuwse huis zijn onbekend.

Fysisch-geografische situering
Het kasteel was gebouwd op geulafzettingen van de Linschoterstroom. Dit zand was een goede basis voor de bouw van een kasteel (Coppelmans 2005, nr. 102).

Oudste vermelding
Datum: 1271
Bron: Maris 1956, 203 en OSU nrs. 1816-1817.

In 1271 overleed ridder Giselbertuts Ruscus. 'Dat huys ten Wulvenhorst mitten hofsteden' vererfde toen op zijn zoon Wilhelmus Ruscus.In RR , leenregister p. 681 wordt het huis in 1381 omschreven: 'die vrouwe va Wulverhorst hout enen tienden to Maersen (...) Item, 6 morgen lants, gheleghen (...)'. Uit datzelfde jaar dateert ook de onderstaande vermelding van RR p. 682: 'Item her Gijsbert van Nyenrode [deze naam werd enkele jaren later ingevuld op een uitgekrast plaats] hout thuys ende hofstede tot Wulvenhorst [mitten boemgarde, als dat gelegen is. Ende 6 morgen lands ( ...)'.

Bezitsgeschiedenis
De oudste bezitter van Wulvenhorst is Giselbertus Ruscus. Het huis vererfde in 1271 op zijn zoon Wilhelmus Ruscus en vervolgens op diens zoon Gijsbrecht, die zicht Ruys van Linschoten noemde. Deze verkocht in 1341 het huis aan Ernst van Wulven van der Horst. Het huis kreeg vanaf dit moment de naam Wulvenhorst. De derde dochter van Ernst van Wulvenhorst, Lutgard, trouwde met Gerrit van Polanen. Na haar dood werd haar zoon Willem van Polanen met Wulvenhorst beleend. Hij verkocht Wulvenhorst in 1416/7 aan Johan, burggraaf van Montfoort op voorwaarde dat na zijn overlijden zijn dochter Catharina jaarlijks 400 gulden zou ontvangen, en dat de burggraaf zijn bastaarddochter Adriana bij haar trouwen 5,5 morgen land zou schenken. Vervolgens verhuurde de burggraaf het goed en het huis weer voor het leven aan Willem terug. In de Hoekse en Kabeljauwse twisten werd Wulvenhorst in 1418 verwoest. Het verviel tot een ruïne. Het huis bleef in handen van de burggraven van Montfoort tot 1650, toen Ferdinand-Philips de Merode, burggraaf van Montfoort het verkocht aan Johan Webster. Hij liet de ruïne voor wat hij was, maar verbouwde de nabijgelegen dwarshuisboerderij bij de Wulverhorsterbrug, en ging daar wonen. Na zijn overlijden in 1671 werd het huis en de heerlijkheid gesplitst. De laatste eigenaar was Thomas Willem van Oudheusden, die het huis in 1837 liet slopen en overgebleven materiaal hergebruikte bij de bouw van de nabijgelegen witte boerderij.

Bouwgeschiedenis
Wulvenhorst is wellicht oorspronkelijk een woontoren geweest, zoals mogelijk kan worden afgeleid uit de kaart van Lucas Dammasz. de Hoy (1650). Het huis was gebouwd voor 1271, en raakte vermoedelijk in 1374 bij een belegering door Albrecht van Beieren beschadigd, maar is vervolgens weer hersteld. In 1396 werd het opnieuw belegerd, nu door de baljuw van Woerden en zijn mannen, maar bleef overeind. In 1418 werd het huis echter als deel van Hoekse en Kabeljauwse twisten opnieuw aangevallen, en daarbij verwoest. De nabijgelegen dwarshuisboerderij werd na 1650 vertimmerd tot buitenhuis met meerdere vleugels, en fungeerde van toen af als huis Wulvenhorst. De ruïne van kasteel Wulvenhorst werd in 1837 gesloopt en het overgebleven materiaal werd hergebruikt in een nieuwe boerderij.

Afbeeldingen
- Kaart met een afbeelding van Wulvenhorst, door Lucas Dammasz. de Hoy, uit 1650. HUA, TA 252-66 (Schaik, 1995, 500).- Tekening in het Ridderhofstedenboek van het zeventiende-eeuwse huis Wulvenhorst, anoniem, ca. 1665. HUA, TA 1119-35 (Schaik, 1995, 501).- Tekening van het zeventiende-eeuwse huis Wulvenhorst, door Jan de Beijer, 1744. KHA, MCS/834 (Schaik, 1995, 501).- Kadastrale minuut, 1832, gemeente Wulvenhorst, Utrecht, sectie A, blad 01 (Olde Meierink e.a. 1995, 502 en http://watwaswaar.nl/#Su-Ui-6-ed-1v-1-2xH6-24kS---1B7, geraadpleegd op 15-03-2010).- Foto van de huidige situatie. Foto Provincie Utrecht, door H. Boll, 1994. (Schaik, 1995, 502)- Kadastrale minuut (1832) over Google Earth foto, 2010, terrein Wulvernhors. (NKS digitale documentatie)

Bronnen
Maris, A.J., 1956, Repertorium op de Stichtse leenprotocollen uit het landsheerlijke tijdvak deel I: De Nederstichtse leenacten (1394-1581), Den Haag, 203.OSU nrs. 1816-1817.

Literatuur
- Schaik, J.W.C. van, 1994, 'Wulvenhorst', in: Heemtijdinghen 30, 1-6.- Schaik, J. van, 1995, 'Wulvenhorst', in: B. Olde Meierink e.a., 1995, Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, Utrecht, 500-502.- Schaik, J. van, 1988, Wulvenhorst. Van kasteel tot boerderij. Excursie Werkgroep Monumentenbeleid Woerden op 23 september 1988, Woerden.

Documentatie
- Coppelmans, J.W.M., 2005, Overzicht van de fysisch-geografische situering van de kastelen in de provincie Utrecht voor de SKLN, Amsterdam, no. 102. Documentatiecentrum Nederlandse Kastelenstichting.

Bescherming gebouw
Status:

Monumentnummer: 25993
 Kromwijkerdijk 1: V.m. huis "Wulverhorst". Hek, stenen hekpijlers. Botenhuis. Boerderij, langhuis. Bijgebouw venster met halve luiken. 18e eeuw.

Monumentnummer: 25994
 Kromwijkerdijk 1: Boerderij uit de 18e eeuw met hoog rieten zadeldak en voorgevel met vlechtingen, topschoorsteen en vensters uit de bouwtijd met middendorpels en 50-ruitsramen.

Bescherming terrein
Status:  (Monumentnr. 45622)

Bestemming
Bestemmingsplan: J (Landelijk gebied Woerden, Kamerik, Zegveld 2007)
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: M.D. Saan
Beschrijving gemaakt: 22 december 2000

Archeologisch onderzoek RCE
Van 19 tot en met 25 juni 2003 zijn booronderzoeken verricht in het kader van het AMR-project. Naar aanleiding van de resultaten heeft men besloten het te beschermen terrein te verkleinen tot de huidige omvang van de bescherming (Vondstmeldingsnr. 139679)

Geomorfologische codering
3K25, Rivieroeverwal.

Bodemkundige codering
Rn67C, Kalkloze poldervaaggronden; zavel en lichte klei, profielverloop 3, of 3 en 4.