De Borcht / Huis te Baarlo / d'Erp
VOLLEDIG [?]
algemeen | omschrijving | bezits- en bouwgeschiedenis | afbeeldingen, literatuur en documentatie | verdere informatie | terug naar de lijst
Object
De Borcht / Huis te Baarlo / d'Erp
De Borcht / Huis te Baarlo / d'Erp
Locatie
Adres: Baron van Erplaan 1, 5991 BM
Baarlo
Gemeente Peel en Maas
Provincie Limburg
Het kasteel is gesitueerd aan de noord-oost rand van het dorp Baarlo. De coördinaten van de hoekpunten van de L-vormige omgrachte hoofdburcht en het voorhof met de daarop aanwezige kasteelboerderij zijn ingeschat op basis van de kadastrale minuutkaart gemeente Maasbree, 1811-1832, Limburg, sectie C, blad 02 in combinatie met Google Earth.
Adres: Baron van Erplaan 1, 5991 BM
Baarlo
Gemeente Peel en Maas
Provincie Limburg
Het kasteel is gesitueerd aan de noord-oost rand van het dorp Baarlo. De coördinaten van de hoekpunten van de L-vormige omgrachte hoofdburcht en het voorhof met de daarop aanwezige kasteelboerderij zijn ingeschat op basis van de kadastrale minuutkaart gemeente Maasbree, 1811-1832, Limburg, sectie C, blad 02 in combinatie met Google Earth.
Typologie
(Torens opgenomen binnen rechthoekige ringmuur)
De oorspronkelijke burcht bestond uit een tweetal torens opgenomen in een rechthoekige ringmuur van 19.70x22.60m.
(Torens opgenomen binnen rechthoekige ringmuur)
De oorspronkelijke burcht bestond uit een tweetal torens opgenomen in een rechthoekige ringmuur van 19.70x22.60m.
Etymologie
De oorspronkelijke naam van het kasteel 'De Borcht' verwijst naar het feit dat er op deze locatie sprake was van een verdedigbaar bouwwerk. De latere naam 'd' Erp' is afgeleid van de naam van de familie, die van 1787 tot 1962 eigenaar was van het kasteel.
De oorspronkelijke naam van het kasteel 'De Borcht' verwijst naar het feit dat er op deze locatie sprake was van een verdedigbaar bouwwerk. De latere naam 'd' Erp' is afgeleid van de naam van de familie, die van 1787 tot 1962 eigenaar was van het kasteel.
Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: november 2011
Het thans in particulieren handen zijnde huis bestaat uit diverse rond een binnenplaats gegroepeerde gebouwen, bestaande uit een U-vormige hoge vleugel aan de oostzijde, een vierkante toegangstoren aan de westzijde en twee tussengelegen lagere vleugels aan de nood- en de zuidzijde. Het huis heeft hiermee het 18e-eeuwse uiterlijk. De gebouwen op de zuid-oosthoek en de noord-oosthoek zijn afgedekt met steile schilddaken van leien, waardoor het uiterlijk ontstaat van hoektorens. De tussenliggende gebouwen aan de zuid-, de oost- en de noordzijde zijn afgedekt met een zadeldak van leien. De toren aan de westzijde is afgedekt met een zadeldak van leien.
Laatst bijgewerkt: november 2011
Het thans in particulieren handen zijnde huis bestaat uit diverse rond een binnenplaats gegroepeerde gebouwen, bestaande uit een U-vormige hoge vleugel aan de oostzijde, een vierkante toegangstoren aan de westzijde en twee tussengelegen lagere vleugels aan de nood- en de zuidzijde. Het huis heeft hiermee het 18e-eeuwse uiterlijk. De gebouwen op de zuid-oosthoek en de noord-oosthoek zijn afgedekt met steile schilddaken van leien, waardoor het uiterlijk ontstaat van hoektorens. De tussenliggende gebouwen aan de zuid-, de oost- en de noordzijde zijn afgedekt met een zadeldak van leien. De toren aan de westzijde is afgedekt met een zadeldak van leien.
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar: (Betreffen de oorspronkelijke kelders, oostelijke toren en deel metselwerk westelijke buitenmuur )
Grondgebruik: (Dit betreft het rond het kasteel aanwezige terrein)
In het huidige huis is nog middeleeuwse muurwerk aanwezig. Het gaat daarbij om de oorspronkelijke kelders, de oostelijke toren en een deel van het metselwerk in de westelijke buitenmuur.
Zichtbaar: (Betreffen de oorspronkelijke kelders, oostelijke toren en deel metselwerk westelijke buitenmuur )
Grondgebruik: (Dit betreft het rond het kasteel aanwezige terrein)
In het huidige huis is nog middeleeuwse muurwerk aanwezig. Het gaat daarbij om de oorspronkelijke kelders, de oostelijke toren en een deel van het metselwerk in de westelijke buitenmuur.
Afmetingen
De afmeting van de hoofdburcht is 22,6 x 19,7 meter. De afmetingen van het omgrachte kasteelterrein zijn moeilijk te bepalen. Het bestaat uit verschillende omgrachte delen waarvan niet duidelijk is welke tot het oorspronkelijke kasteel behoren. De huidige bijgebouwen liggen ten zuidoosten van het kasteel, eigenlijk de achterzijde en lijken niet te behoren bij de fase waarin de toegang aan de noordwestzijde lag.
De afmeting van de hoofdburcht is 22,6 x 19,7 meter. De afmetingen van het omgrachte kasteelterrein zijn moeilijk te bepalen. Het bestaat uit verschillende omgrachte delen waarvan niet duidelijk is welke tot het oorspronkelijke kasteel behoren. De huidige bijgebouwen liggen ten zuidoosten van het kasteel, eigenlijk de achterzijde en lijken niet te behoren bij de fase waarin de toegang aan de noordwestzijde lag.
Oudste vermelding
Datum: 1388
Bron: Verkoopakte (zie Hupperetz, Olde Meierink en Rommes 2005, 157).
In het jaar 1388 verkocht de hertog van Gelre aan 'onse raedt' Jacob van Montfort huys ende Borch geheiten Baelo gelegen inden lande van Kessel mit hoeren vesten ende graven mit allen heerlickheyden, busschen, vischen, weyden, gueden ende toebehoren, als die seligen heer Willem van Baerle, doe hij leefde plach toe te hebben.
Datum: 1388
Bron: Verkoopakte (zie Hupperetz, Olde Meierink en Rommes 2005, 157).
In het jaar 1388 verkocht de hertog van Gelre aan 'onse raedt' Jacob van Montfort huys ende Borch geheiten Baelo gelegen inden lande van Kessel mit hoeren vesten ende graven mit allen heerlickheyden, busschen, vischen, weyden, gueden ende toebehoren, als die seligen heer Willem van Baerle, doe hij leefde plach toe te hebben.
Bezitsgeschiedenis
De eerste bekende vermelding van De Borcht betreft een verkoopakte uit 1388, waarin melding wordt gemaakt van de verkoop van 'huys ende Borch' de Borcht door de hertog van Gelre aan Jacob van Montfort werd verkocht. In deze koopakte wordt verwezen naar een eerdere eigenaar, ene Willem van Baerle, die vanaf 1362 ambtman was van Kessel. Hieruit kan worden afgeleid, dat De Borcht ten minste stamt uit de eerste helft van de 14e eeuw. Na het overlijden van Jacob van Montfort bleef De Borcht door vererving tot 1501 in het bezit van de familie Van Montfort. In 1501 verkocht de toenmalige eigenaar Egbert van Montfort de Borcht aan Dirk die Klair Lambertszoon, die het goed vrij snel daarna in 1505 al weer doorverkocht aan Johan van Eyll, heer van de halve heerlijkheid en de voorburcht van huis Geysteren. Na het overlijden van Johan van Eyll bleef de Borcht via vererving tot omstreeks 1613 binnen de familie van Eyll. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd de Borcht omstreeks 1572 geplunderd en in 1578 platgebrand. Na de dood van Sybert van Eyll omstreeks 1613 ging de Borcht door het huwelijk van zijn dochter Anna Bertram van Eyll met Hendrik van Laer tot Hoenlo over naar de familie Van Laer tot Hoenlo. Vanwege financiële omstandigheden was deze familie in 1690 genoodzaakt de Borcht te verkopen aan haar grootste schuldeiser, Johan Baptist de Bierens, die het goed vervolgens schonk aan zijn neef Johan Baptist Joseph de Bierens. Via vererving bleef de Borcht vervolgens tot 1787 binnen de familie Bierens. In dat jaar overleed Willem Raymond de Bierens, de laatste telg uit de familie Bierens en ging de Borcht over naar zijn oom Hendrik van Erp en vervolgens na zijn dood in 1820 naar diens dochters Josephine en Clara van Erp. Bij het overlijden van Clara van Erp in 1903 stierf de Nederlandse tak van de familie Erp uit en ging de Borcht over naar Baron Maximiliaan van Erp, lid van de Belgische tak van de familie Van Erp, die de Borcht verhuurden of door een rentmeester liet beheren. In 1962 werd de Borcht door de toenmalige bezitster Donatiënne Maria Henriëtte barones van Erp verkocht aan de gemeente Maasbree, die het in 1972 liet restaureren en liet inrichten als cultureel centrum annex ambtswoning voor de burgemeester. In 1993 werd de Borcht verkocht aan de zakenman Gerard Heinen, die het in 1999 weer verkocht aan projectontwikkelaar Frank van Berlo. In 2004 ten slotte werd De borcht in twee delen verkocht, waarbij 2/3 aan dhr. M.A. Hamersma en 1/3 aan dhr. F.E.J. Beekhoven van den Boezem.
De eerste bekende vermelding van De Borcht betreft een verkoopakte uit 1388, waarin melding wordt gemaakt van de verkoop van 'huys ende Borch' de Borcht door de hertog van Gelre aan Jacob van Montfort werd verkocht. In deze koopakte wordt verwezen naar een eerdere eigenaar, ene Willem van Baerle, die vanaf 1362 ambtman was van Kessel. Hieruit kan worden afgeleid, dat De Borcht ten minste stamt uit de eerste helft van de 14e eeuw. Na het overlijden van Jacob van Montfort bleef De Borcht door vererving tot 1501 in het bezit van de familie Van Montfort. In 1501 verkocht de toenmalige eigenaar Egbert van Montfort de Borcht aan Dirk die Klair Lambertszoon, die het goed vrij snel daarna in 1505 al weer doorverkocht aan Johan van Eyll, heer van de halve heerlijkheid en de voorburcht van huis Geysteren. Na het overlijden van Johan van Eyll bleef de Borcht via vererving tot omstreeks 1613 binnen de familie van Eyll. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd de Borcht omstreeks 1572 geplunderd en in 1578 platgebrand. Na de dood van Sybert van Eyll omstreeks 1613 ging de Borcht door het huwelijk van zijn dochter Anna Bertram van Eyll met Hendrik van Laer tot Hoenlo over naar de familie Van Laer tot Hoenlo. Vanwege financiële omstandigheden was deze familie in 1690 genoodzaakt de Borcht te verkopen aan haar grootste schuldeiser, Johan Baptist de Bierens, die het goed vervolgens schonk aan zijn neef Johan Baptist Joseph de Bierens. Via vererving bleef de Borcht vervolgens tot 1787 binnen de familie Bierens. In dat jaar overleed Willem Raymond de Bierens, de laatste telg uit de familie Bierens en ging de Borcht over naar zijn oom Hendrik van Erp en vervolgens na zijn dood in 1820 naar diens dochters Josephine en Clara van Erp. Bij het overlijden van Clara van Erp in 1903 stierf de Nederlandse tak van de familie Erp uit en ging de Borcht over naar Baron Maximiliaan van Erp, lid van de Belgische tak van de familie Van Erp, die de Borcht verhuurden of door een rentmeester liet beheren. In 1962 werd de Borcht door de toenmalige bezitster Donatiënne Maria Henriëtte barones van Erp verkocht aan de gemeente Maasbree, die het in 1972 liet restaureren en liet inrichten als cultureel centrum annex ambtswoning voor de burgemeester. In 1993 werd de Borcht verkocht aan de zakenman Gerard Heinen, die het in 1999 weer verkocht aan projectontwikkelaar Frank van Berlo. In 2004 ten slotte werd De borcht in twee delen verkocht, waarbij 2/3 aan dhr. M.A. Hamersma en 1/3 aan dhr. F.E.J. Beekhoven van den Boezem.
Historische betekenis
Het kasteel de Borcht en zijn bezitters hebben waarschijnlijk tot 1578 een rol van betekenis gespeeld, vanwege haar strategische ligging in de weg naar Duitsland.
Het kasteel de Borcht en zijn bezitters hebben waarschijnlijk tot 1578 een rol van betekenis gespeeld, vanwege haar strategische ligging in de weg naar Duitsland.
Bouwgeschiedenis
Wanneer het kasteel De Borcht is gebouwd is niet bekend. Op grond van een verkoopakte uit 1388 kan wel worden vastgesteld dat op dat tijdstip de Borcht al bestond. Muurdikte en vorm zouden nog kunnen duiden op een datering eind 13de eeuw.Ook de oorspronkelijke vorm is niet bekend. Op basis van een opmeting uit circa 1708 is wel een voorlopige reconstructie te maken. Het kasteel lijkt te zijn gebouwd als een rechthoekig complex van circa 20 x 15 meter met op de noordhoek een uitspringende poorttoren en op de oosthoek een grote toren. Aan de zuidwestzijde stond vermoedelijk toen al een zaalbouw. De grote toren meet circa 9,5 x 7,8 meter met een muurdikte van ruim 2 meter, de poorttoren circa 7,5 x 7,5 meter met eveneens een muurdikte van ruim 2 meter.Aangenomen wordt dat het kasteel nooit een voorburcht heeft gehad en dat het schuin achter de Borcht aanwezige, oorspronkelijk omgrachte terrein alleen een voorhof is geweest. Het jaartal 1598 in het kaphout van de daar aanwezige boerderij kan er op wijzen, dat deze of eind 16e eeuw is gebouwd of na de oorlogshandelingen weer is opgebouwd.O.a. in 1473 (door Karel de Stoute), in 1511 (door Karel V) en in 1572 (door "Staatse" troepen) is de Borcht meerdere malen belegerd en ingenomen. Door deze oorlogshandelingen heeft het kasteel zwaar te leiden gehad. Tenslotte werd het oorspronkelijke gebouw in 1578 door brand verwoest en is het daarna circa 20 jaar onbewoonbaar geweest. Omstreeks 1598 is de toenmalige eigenaar Sybert van Eyll gestart met de herbouw van de oorspronkelijke toegangstoren. Daarnaast werd de toren aan de oostzijde tot op de kelderruimte gesloopt en vervangen door een L-vormige woongebouw op de zuid-oosthoek. Ook op de zuid-westhoek werd naast het poortgebouw een gebouw toegevoegd. In de loop van de 17e eeuw werd door de toenmalige eigenaren, de familie Van Laer tot Hoenlo aan de noordzijde van de binnenplaats nieuwe woonruimte toegevoegd en werd de bestaande bebouwing gerieflijker gemaakt door o.a. het vergroten van de ramen. Vermoedelijk is het gebouw toen ook aan de westzijde uitgebouwd. Rond 1708 waren deze uitbreidingen al weer gesloopt en vanaf de fundering opnieuw opgetrokken.In 1708 heeft de toenmalige eigenaar Johan Baptist van Bierens de Borcht tegen de toren op de westhoek een bouwdeel gebouwd, evenals op de zuidhoek tegen de zaalbouw aan. In de zuidgevel werd toen ook een royale toegangspoort aangebracht en het huis werd via een lange houten brug vanaf de kasteel-boerderij toegankelijk. De ophaalbrug aan de westzijde werd verwijderd en de opening in de toegangstoren werd dichtgemetseld. Ten tijde van de bewoning door de familie Van Erp werd begin 19e eeuw de woonvleugel op de noordoosthoek met een verdieping verhoogd en werd de bestaande bebouwing op binnenplaats aan de oostzijde en de westzijde uitgebreid. Verder werd de gracht tussen de Borcht en de kasteelboerderij gedempt en werden de grachten rondom de Borcht versmald, waarbij langs het huis een stook grond werd aangebracht. De houten brug tussen huis en kasteelboerderij werd gesloopt. Na het vertrek van de laatste bewoner van de familie Van Erp in 1906 werden de zaken waargenomen door de rentmeester. In die periode vond weinig onderhoud plaats, waardoor snel verval optrad. Bij de verkoop van 1962 aan de gemeente Maasbree was het verval zodanig, dat een ingrijpende algemene restauratie noodzakelijk was. Bij deze restauratie werd de Borcht in de jaren 1972-1974, met gebruikmaking van zoveel mogelijk oorspronkelijke materialen en rekening houdend met het toekomstige gebruik ervan, weer in haar oude glorie hersteld. Alleen de later aangebrachte aanbouwen op de binnenplaats werd gesloopt en niet opnieuw gebouwd. De ingang werd weer verlegd naar de oorspronkelijke plaats aan de westzijde.
Wanneer het kasteel De Borcht is gebouwd is niet bekend. Op grond van een verkoopakte uit 1388 kan wel worden vastgesteld dat op dat tijdstip de Borcht al bestond. Muurdikte en vorm zouden nog kunnen duiden op een datering eind 13de eeuw.Ook de oorspronkelijke vorm is niet bekend. Op basis van een opmeting uit circa 1708 is wel een voorlopige reconstructie te maken. Het kasteel lijkt te zijn gebouwd als een rechthoekig complex van circa 20 x 15 meter met op de noordhoek een uitspringende poorttoren en op de oosthoek een grote toren. Aan de zuidwestzijde stond vermoedelijk toen al een zaalbouw. De grote toren meet circa 9,5 x 7,8 meter met een muurdikte van ruim 2 meter, de poorttoren circa 7,5 x 7,5 meter met eveneens een muurdikte van ruim 2 meter.Aangenomen wordt dat het kasteel nooit een voorburcht heeft gehad en dat het schuin achter de Borcht aanwezige, oorspronkelijk omgrachte terrein alleen een voorhof is geweest. Het jaartal 1598 in het kaphout van de daar aanwezige boerderij kan er op wijzen, dat deze of eind 16e eeuw is gebouwd of na de oorlogshandelingen weer is opgebouwd.O.a. in 1473 (door Karel de Stoute), in 1511 (door Karel V) en in 1572 (door "Staatse" troepen) is de Borcht meerdere malen belegerd en ingenomen. Door deze oorlogshandelingen heeft het kasteel zwaar te leiden gehad. Tenslotte werd het oorspronkelijke gebouw in 1578 door brand verwoest en is het daarna circa 20 jaar onbewoonbaar geweest. Omstreeks 1598 is de toenmalige eigenaar Sybert van Eyll gestart met de herbouw van de oorspronkelijke toegangstoren. Daarnaast werd de toren aan de oostzijde tot op de kelderruimte gesloopt en vervangen door een L-vormige woongebouw op de zuid-oosthoek. Ook op de zuid-westhoek werd naast het poortgebouw een gebouw toegevoegd. In de loop van de 17e eeuw werd door de toenmalige eigenaren, de familie Van Laer tot Hoenlo aan de noordzijde van de binnenplaats nieuwe woonruimte toegevoegd en werd de bestaande bebouwing gerieflijker gemaakt door o.a. het vergroten van de ramen. Vermoedelijk is het gebouw toen ook aan de westzijde uitgebouwd. Rond 1708 waren deze uitbreidingen al weer gesloopt en vanaf de fundering opnieuw opgetrokken.In 1708 heeft de toenmalige eigenaar Johan Baptist van Bierens de Borcht tegen de toren op de westhoek een bouwdeel gebouwd, evenals op de zuidhoek tegen de zaalbouw aan. In de zuidgevel werd toen ook een royale toegangspoort aangebracht en het huis werd via een lange houten brug vanaf de kasteel-boerderij toegankelijk. De ophaalbrug aan de westzijde werd verwijderd en de opening in de toegangstoren werd dichtgemetseld. Ten tijde van de bewoning door de familie Van Erp werd begin 19e eeuw de woonvleugel op de noordoosthoek met een verdieping verhoogd en werd de bestaande bebouwing op binnenplaats aan de oostzijde en de westzijde uitgebreid. Verder werd de gracht tussen de Borcht en de kasteelboerderij gedempt en werden de grachten rondom de Borcht versmald, waarbij langs het huis een stook grond werd aangebracht. De houten brug tussen huis en kasteelboerderij werd gesloopt. Na het vertrek van de laatste bewoner van de familie Van Erp in 1906 werden de zaken waargenomen door de rentmeester. In die periode vond weinig onderhoud plaats, waardoor snel verval optrad. Bij de verkoop van 1962 aan de gemeente Maasbree was het verval zodanig, dat een ingrijpende algemene restauratie noodzakelijk was. Bij deze restauratie werd de Borcht in de jaren 1972-1974, met gebruikmaking van zoveel mogelijk oorspronkelijke materialen en rekening houdend met het toekomstige gebruik ervan, weer in haar oude glorie hersteld. Alleen de later aangebrachte aanbouwen op de binnenplaats werd gesloopt en niet opnieuw gebouwd. De ingang werd weer verlegd naar de oorspronkelijke plaats aan de westzijde.
Afbeeldingen
- Google Earth datum beeldmateriaal 2005, geraadpleegd november 2011, - Kadastrale minuutkaart, gemeente Maasbree, 1811-1832, Limburg, sectie C, blad 02, geraadpleegd november 2011; - Het Huijs Baerlo door Adam Blum in 1752 (Flokstra 2005, 11); - Bouwfases de Borcht, Renaud, J.G.N., Flokstra, M., Wijnhoven, J., 2000, De Borcht te Baarlo, Weert, Sprokkeling 34, uitgave historische werkgroep 'De Borcht' Baarlo, 64, 65; - Plattegrond met bouwfasering van de bel-etage van de Borcht te Baarlo (Hupperetz, Olde Meierink en Rommes 2005, 159); - Afb. XLII, Baarloo, Kasteel de Borcht, Mialaret, J.H.A., 1937, De nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst, Deel V, De Provincie Limburg, Tweede stuk: Noord-Limburg, 108; - Gravure van De Borcht Baarlo, door Clars Jansz Visscher (Flokstra 2005, 1121); - Le chateau de la familie d'Erp a Baarlo door Joseph van Aefferden 1835 (Flokstra 2005, 120); - Afb. 7, Reconstructie kasteelpark volgens de Tranchotkaart, Woerdeman, T., bewerkt door Coehorst, E. en Schinck, P., 1981, Het kasteelpark d'Erp, Baarlose Sprokkelingen nr. 3, uitgave historische werkgroep "De Borcht", Baarlo; -Dichtgebouwde binnenplaats oostzijde, Ruigt, A.J.G., 1972-174, Verslag van het restauratie-verloop kasteel "De Borcht" Baarlo, Sittard, Bouw- en aannemingsmaatschappij Vic Laudy, 1d; - Keukenaanbouw op binnenplaats, Ruigt, A.J.G., 1972-174, Verslag van het restauratie-verloop kasteel "De Borcht" Baarlo, Sittard, Bouw- en aannemingsmaatschappij Vic Laudy, 1e; - Luchtfoto van de Borcht te Baarlo (Flokstra 2005, 131); - Luchtfoto van de Borcht te Baarlo (Flokstra 2005, 116); - Kasteel De Borcht vanuit noordwesten gezien (Stenvert, Kolman, Ginkel-Meester e.a. 2003, 71); - Kasteel De Borcht vanaf zuid-oosten gezien (Hupperetz, Olde Meierink en Rommes 2005, 158);
- Google Earth datum beeldmateriaal 2005, geraadpleegd november 2011, - Kadastrale minuutkaart, gemeente Maasbree, 1811-1832, Limburg, sectie C, blad 02, geraadpleegd november 2011; - Het Huijs Baerlo door Adam Blum in 1752 (Flokstra 2005, 11); - Bouwfases de Borcht, Renaud, J.G.N., Flokstra, M., Wijnhoven, J., 2000, De Borcht te Baarlo, Weert, Sprokkeling 34, uitgave historische werkgroep 'De Borcht' Baarlo, 64, 65; - Plattegrond met bouwfasering van de bel-etage van de Borcht te Baarlo (Hupperetz, Olde Meierink en Rommes 2005, 159); - Afb. XLII, Baarloo, Kasteel de Borcht, Mialaret, J.H.A., 1937, De nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst, Deel V, De Provincie Limburg, Tweede stuk: Noord-Limburg, 108; - Gravure van De Borcht Baarlo, door Clars Jansz Visscher (Flokstra 2005, 1121); - Le chateau de la familie d'Erp a Baarlo door Joseph van Aefferden 1835 (Flokstra 2005, 120); - Afb. 7, Reconstructie kasteelpark volgens de Tranchotkaart, Woerdeman, T., bewerkt door Coehorst, E. en Schinck, P., 1981, Het kasteelpark d'Erp, Baarlose Sprokkelingen nr. 3, uitgave historische werkgroep "De Borcht", Baarlo; -Dichtgebouwde binnenplaats oostzijde, Ruigt, A.J.G., 1972-174, Verslag van het restauratie-verloop kasteel "De Borcht" Baarlo, Sittard, Bouw- en aannemingsmaatschappij Vic Laudy, 1d; - Keukenaanbouw op binnenplaats, Ruigt, A.J.G., 1972-174, Verslag van het restauratie-verloop kasteel "De Borcht" Baarlo, Sittard, Bouw- en aannemingsmaatschappij Vic Laudy, 1e; - Luchtfoto van de Borcht te Baarlo (Flokstra 2005, 131); - Luchtfoto van de Borcht te Baarlo (Flokstra 2005, 116); - Kasteel De Borcht vanuit noordwesten gezien (Stenvert, Kolman, Ginkel-Meester e.a. 2003, 71); - Kasteel De Borcht vanaf zuid-oosten gezien (Hupperetz, Olde Meierink en Rommes 2005, 158);
Bronnen
- http://watwaswaar.nl/#fA-DQ-7-1-1v-1-486i-uS8---ixk, geraadpleegd november 2011; -Sloet,J.J.S., 1904, Register op de Leenaktenboeken Vorstendom Gelre en graafschap Zutphen, deel 1, Het Overkwartier, 118; - http://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/php/main.php, geraadpleegd november 2011; - http://archis2.archis.nl/archisii/html/index.html, geraadpleegd november 2011; - http://portal.prvlimburg.nl/gisviewer/viewer.do?appCode=2b7ef4d2aba6c0c2163d6d9b2ad6a8f3; geraadpleegd november 2011;
- http://watwaswaar.nl/#fA-DQ-7-1-1v-1-486i-uS8---ixk, geraadpleegd november 2011; -Sloet,J.J.S., 1904, Register op de Leenaktenboeken Vorstendom Gelre en graafschap Zutphen, deel 1, Het Overkwartier, 118; - http://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/php/main.php, geraadpleegd november 2011; - http://archis2.archis.nl/archisii/html/index.html, geraadpleegd november 2011; - http://portal.prvlimburg.nl/gisviewer/viewer.do?appCode=2b7ef4d2aba6c0c2163d6d9b2ad6a8f3; geraadpleegd november 2011;
Literatuur
- Berends, G., 1975, De toegang tot het kasteel van Baarlo, Bulletin KNOB, 74(1975) nr. 5, 201-204; - Flokstra, M., 1991, Kastelen in het land van Kessel, Horst, 9-11; - Flokstra, M., 1999, De Borcht te Baarlo, Castellogica III, 353-360; - Flokstra, M., 2005, Kastelen in het land van Kessel, Venraay, 116-137; - Hupperetz, W., Olde Meierink,B. en Rommes,R. (red.), 2005, Kastelen in Limburg, Burchten en Landhuizen (1000-1800), Utrecht, Stichting Limburgse Kastelen, 157-159; - Mialaret, J.H.A., 1937, De Nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst, Deel V, De Provincie Limburg, Tweede stuk: Noord-Limburg, 107-109; Baarlo; - Renaud, J.G.N., 1999, Iets over de gedaantewisselingen van het kasteel van Baarlo, Castellogica III, 361-364; - Renaud, J.G.N., Flokstra, M., Wijnhoven, J., 2000, De Borcht te Baarlo, Weert, Sprokkeling 34, uitgave historische werkgroep "De Borcht" Baarlo; - Stenvert, R., Kolman, C., Ginkel-Meester, S. van, Broekhoven, S., Stades-Vischer, E., 2003, Monumenten on Nederland, Limburg, Zeist, 71; - Timmers, J.J.M., Kasteel D' Erp te Baarlo, Gemeente Maasbree; - Vemer, J.C., 1967, Kastelen in het land van Midden- en Noord-Limburg, 101-102; - Woerdeman, T., bewerkt door Coehorst, E. en Schinck, P., 1981, Het park van kasteel d'Erp, Baarlose Sprokkelingen nr. 3, uitgave historische werkgroep "De Borcht", Baarlo; - Woerdeman, T., 1981, Het kasteelpark d'Erp te Baarlo, De Woonstede door de eeuwen heen (1981) nr. 52, 14-27; - Win, J.T.H. de, 1978, Kastelen van Limburg, Hoensbroek, 87;
- Berends, G., 1975, De toegang tot het kasteel van Baarlo, Bulletin KNOB, 74(1975) nr. 5, 201-204; - Flokstra, M., 1991, Kastelen in het land van Kessel, Horst, 9-11; - Flokstra, M., 1999, De Borcht te Baarlo, Castellogica III, 353-360; - Flokstra, M., 2005, Kastelen in het land van Kessel, Venraay, 116-137; - Hupperetz, W., Olde Meierink,B. en Rommes,R. (red.), 2005, Kastelen in Limburg, Burchten en Landhuizen (1000-1800), Utrecht, Stichting Limburgse Kastelen, 157-159; - Mialaret, J.H.A., 1937, De Nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst, Deel V, De Provincie Limburg, Tweede stuk: Noord-Limburg, 107-109; Baarlo; - Renaud, J.G.N., 1999, Iets over de gedaantewisselingen van het kasteel van Baarlo, Castellogica III, 361-364; - Renaud, J.G.N., Flokstra, M., Wijnhoven, J., 2000, De Borcht te Baarlo, Weert, Sprokkeling 34, uitgave historische werkgroep "De Borcht" Baarlo; - Stenvert, R., Kolman, C., Ginkel-Meester, S. van, Broekhoven, S., Stades-Vischer, E., 2003, Monumenten on Nederland, Limburg, Zeist, 71; - Timmers, J.J.M., Kasteel D' Erp te Baarlo, Gemeente Maasbree; - Vemer, J.C., 1967, Kastelen in het land van Midden- en Noord-Limburg, 101-102; - Woerdeman, T., bewerkt door Coehorst, E. en Schinck, P., 1981, Het park van kasteel d'Erp, Baarlose Sprokkelingen nr. 3, uitgave historische werkgroep "De Borcht", Baarlo; - Woerdeman, T., 1981, Het kasteelpark d'Erp te Baarlo, De Woonstede door de eeuwen heen (1981) nr. 52, 14-27; - Win, J.T.H. de, 1978, Kastelen van Limburg, Hoensbroek, 87;
Documentatie
- Bunningen, B. van, 1975, Het kasteel 'de Borcht' te Baarlo, scriptie TU Delft (aanwezig in bibliotheek RCE); - Ruigt, A.J.G., 1972-174, Verslag van het restauratie-verloop kasteel "De Borcht" Baarlo, Sittard, Bouw- en aannemingsmaatschappij Vic Laudy [typoscript]
- Bunningen, B. van, 1975, Het kasteel 'de Borcht' te Baarlo, scriptie TU Delft (aanwezig in bibliotheek RCE); - Ruigt, A.J.G., 1972-174, Verslag van het restauratie-verloop kasteel "De Borcht" Baarlo, Sittard, Bouw- en aannemingsmaatschappij Vic Laudy [typoscript]
Bescherming gebouw
Status:
Monumentnummer: 526637
OMSCHRIJVING UIT ODB: Onderdeel 1: KASTEEL.De oudste vermelding van het kasteel dagtekent van 1326. Het goed was een leen van de Gelderse hertog. Uit die tijd zou de onderbouw van de poorttoren (aan de noordwestzijde) dateren, die in de 15de eeuw in mergel is verhoogd. Voorts bevond zich aan de zuidoostzijde van het complex een donjon. In 1578 werd het kasteel door brand verwoest. Het herstel vond onder Sybert van Eyll vanaf 1598 plaats. In een van de gevels aan de binnenhof jaartalankers 1618. De donjon werd niet herbouwd, de ingang door de poorttoren werd gedicht; de toegang werd verlegd naar de zuidvleugel, waardoor er een directe relatie met de economiegebouwen aan die kant tot stand gebracht werd. Aan de noordkant werd een vleugel die Nederhuis genoemd werd, gebouwd. Hier waren de keukens in onder gebracht.Pas vanaf de 18de eeuw is er weer sprake van bouwactiviteit. Eigenaar Johan Baptist Joseph de Bierens liet aan de oostkant aan het bestaande 'Nederhuis' een gedeelte bijbouwen, waarmee de nog steeds bestaande opzet van vier vleugels rond een binnenhof voltooid was. In de loop van de 19de eeuw werd de binnenplaats van aanbouwen voorzien. Deze zijn bij de restauratie in de jaren zeventig van de 20ste eeuw ongedaan gemaakt. Toen werden ook weer de brug en toegang door de poorttoren hersteld.Het kasteel bestaat uit drie vleugels rond een bescheiden binnenhof met de poorttoren aan de noordwestkant. Het gebouw is gedeeltelijk onderkelderd en telt twee in hoogte variërende bouwlagen en kapverdiepingen. De toren aan de noordwestkant telt drie bouwlagen. Het gebouw is voorzien van zadel- en schilddaken gedekt met leien, dakruiter en pirons. Het is opgetrokken in baksteen met toepassing van mergel aan het bovenste deel van de toren. Interieur. Alleen de vertrekken onder de poorttoren en onder de salons aan de zuidkant zijn onderkelderd. De beide kelders onder het woongedeelte zijn met een tongewelf gedekt en onderling met een aflopende gang verbonden. Toren met muurtrappen met gordelbogen in de dikte van de muur. Op de verdieping van de toren een vertrek met haard en twee kaarsnissen; op de tweede verdieping twee vensterbanken. Hoekkamer aan de oostkant met samengestelde balklaag. Ten behoeve van een inmiddels weer verwijderd stucplafond zijn de sleutelstukken en de moerbalk vlak gehakt. Natuurstenen vroeg 19de-eeuwse schouw met voluten op leeuwenpoten. Daarnaast een salon aan de noordoostzijde met laat 18de-eeuws stucplafond, versierd met ruiten met profiellijsten en parelrand. Middendeel met acanthusbladen in hoogreliëf, terzijde fraai gedetailleerde florale motieven, tondo's en slingers van laurierblad die eindigen in vogelkoppen. Schouw tegen de korte zijde. In de keuken een grote schouw met bakoven en droogkasten daarboven.Op de verdieping een (bij de restauratie onderverdeelde) ruimte met een samengestelde balklaag die van een stucafwerking is voorzien met rondingen tussen de kinderbinten en een profiellijstje bij de aanzet.De eikenhouten kapconstructie met krommers dagtekent van omstreeks 1600 en de jaren daarna. WAARDERING : Het KASTEEL d' Erp, behorend tot de historische buitenplaats d' Erp, is van algemeen architectonisch en cultuurhistorisch belang wegens: - de typologie van een uit een versterkt huis ontstaan woonkasteel, met nog steeds herinneringen aan de oorspronkelijke defensieve functie; - de gecompliceerde bouwhistorie met de aan verschillende tijden en stijlen herinnerende bouwdelen en -materialen; - de architectuur-, kunst- en bouwhistorische waarde van in- en exterieur; - de centrale plaats in de aanleg, waar het kasteel historisch, functioneel en visueel het centrum van vormt.
Monumentnummer: 526640
OMSCHRIJVING UIT ODB: Onderdeel 2: TUIN- EN PARKAANLEG. Uit een landmeterskaart van 1752 blijkt de situatie ter plaatse: het kasteel ligt binnen een eigen omgrachting. Ook het met bomen beplante voorterrein ligt binnen een omgrachting, die gevoed wordt door de Kwistbeek. Dit terrein, in 1664 'den nyen boogaert' genoemd, heeft die functie tot 1962 behouden. Op de noordwestelijke punt is de watermolen gesitueerd (zie hiervoor onderdeel 5). De omgrachte nederhof met de economiegebouwen aan de zuidwestkant van het kasteel is via een brug met het kasteeleiland verbonden. Ten oosten van het kasteel ligt een geometrisch ingedeeld terrein, dat met paden omgeven en doorsneden is: de siertuin. Het gedeelte waar zich thans het parkbos bevindt is niet nader ingevuld. Toch was daar in het midden van de 18de eeuw wel degelijk sprake van een aanleg. Van omstreeks 1750 dateert een tuinontwerp voor het oostelijke deel van het huidige parkbos, bestaande uit een rechthoek, waarbinnen drie lanen lopen die in een punt bijeenkomen: een zgn. ganzenvoet (patte d'oie). De middelste laan verbreedt zich halverwege tot een ronde vijver. Dat deze ganzenvoetstructuur is uitgevoerd blijkt uit de Tranchotkaart (1804-1805). Deze situatie is in 1825, getuige de kadastrale minuut van dat jaar, niet veranderd. De formele indeling van het park is tussen 1820 en 1842 veranderd in een kleinschalig 'lustbosch'. Over de aard van dit 'lustbosch' worden wij geïnformeerd door de Topografisch en Militaire kaart van 1843-1844 en de topografische kaart uit 1891: het rechter of oostelijke deel van het parkbos heeft een indeling met kronkelende paden en open plekken tussen het geboomte, een inmiddels niet meer zo ronde waterpartij die uitmondt in de Bosbeek en een heuvel, pal tegen de Maasstraat aan die uitzicht biedt over het achterliggende bouwland. Het westelijk deel van het huidige parkbos, lange tijd als bouwland in gebruik (bouwland 't Kempke), werd vlak na 1900 bij het landschapsparkje getrokken. Het padenbeloop is hier wat stijver en ook hier werd een vijver aangelegd met een aantakking aan de Bosbeek. In het park stonden twee koepels (inmiddels verdwenen).Rond 1850 is het gedeelte van de gracht tussen het kasteeleiland en de nederhof gedempt. De historische tuin- en parkaanleg valt in wezen uiteen in drie gedeelten: (a) het kasteel (zie hiervoor onderdeel 1), het poortgebouw met aangebouwde economiegebouwen (zie hiervoor de onderdelen 3 en 4) en de directe omgeving, bepaald door grachten, sier- en moestuinen; dit is een vrij gesloten geheel en heeft in de loop der eeuwen een wisselend open en gesloten karakter gehad; wel was de functie afgestemd op de directe nabijheid van kasteel en economiegebouwen.(b) de weide voor het kasteel, eveneens omgracht, in de loop der tijd als boomgaard in gebruik geweest; dit is altijd een relatief open gedeelte geweest met een nadrukkelijke visuele en functionele relatie met het hoger gelegen dorp, de molen (zie hiervoor onderdeel 5) en de wasplaats (zie hiervoor onderdeel 6); (c) het gedeelte ten noorden van kasteel en weide, dat als park fungeert, zij het met een door de eeuwen heen wisselende invulling. Tegenwoordig betreft het een waardevol parkbos met een gebogen lanenpatroon en als bijzondere elementen een druppelvormige vijver waarin een eiland, een tweede vijver (beide gevoed uit de gracht langs het weiland) en langs de rand een verhoging vanwaar zicht op het open land. Bijzondere bomen, zoals enkele grote taxussen, cipres, sequoia, bruine beuk; verder hoofdzakelijk beuk, eik, kastanje en acacia. WAARDERING: De TUIN- EN PARKAANLEG van d'Erp, behorend tot de historische buitenplaats d'Erp is van algemeen cultuur- en tuinhistorisch belang wegens: - de ouderdom;- het type, namelijk uit een verdedigbaar omgracht huis gegroeide buitenplaats met gronden voor sier (parkbos) en gebruik (tuinen, weiland, boomgaard, hakhout); - de aanleg van de buitenplaats, bestaande uit open en gesloten gedeelten en met relaties naar het omringende land (zicht op het dorp en op de Maas); - de visuele, functionele en historische samenhang tussen de groene en gebouwde elementen; - de zeldzaamheid van kleinschalige, besloten parkbossen met een fijnmazige padenstructuur en eenvoudige, maar typerende elementen zoals vijvers.
Monumentnummer: 526641
OMSCHRIJVING UIT ODB: Onderdeel 3: POORTGEBOUW.Het poortgebouw en de in het verlengde daarvan liggende, L-vomige hoeve hebben een vroeg 17de-eeuwse oorsprong. De uit rode baksteen opgetrokken poort staat op een vrijwel vierkante plattegrond en is voorzien van een afgeknot tentdak met leidekking. Op de hoeken van het metselwerk zijn klezoren toegepast. Grote rechtafgesloten doorrijdeur naar het binnenterrein. Rechte muurankers, duivengaten onder de dakrand en twee venstertjes met een luik.WAARDERING: Het POORTGEBOUW behorend tot de historische buitenplaats d'Erp is van algemeen cultuurhistorisch belang wegens:- de ouderdom;- het type;- de historische, visuele en functionele samenhang met de overige onderdelen van de buitenplaats.
Monumentnummer: 526642
OMSCHRIJVING UIT ODB: Onderdeel 4: ECONOMIEGEBOUWEN.De L-vormige economiegebouwen hebben een vroeg 17de-eeuwse oorsprong; het huidige uiterlijk wordt in hoofdzaak bepaald door een bouwcampagne van omstreeks 1900. De naast de poort gelegen vleugels staan op een L-vormige plattegrond, hebben een omlopende schilddak onder rode en gesmoorde dakpannen, met gedeeltelijk ver doorgetrokken dakvoet en zijn voorzien van een tandlijst. Roedevensters van verschillende afmetingen. Dakkapellen aan buiten- en binnenzijde onder een op het dakvlak aanlopend schilddakje. Boven de rondboog van de schuur een hardstenen sluitsteen met wapens en het jaartal 1576.WAARDERING: De ECONOMIEGEBOUWEN behorend tot de historische buitenplaats d'Erp zijn van algemeen cultuurhistorisch belang wegens:- de geschiedenis;- het type;- de historische, visuele en functionele samenhang met de overige onderdelen van de buitenplaats.
Monumentnummer: 526642
OMSCHRIJVING UIT ODB: Onderdeel 5: WATERMOLEN.Evenals het kasteel heeft de watermolen een middeleeuwse oorsprong. Het huidige gebouw is 18de-eeuws en gerestaureerd in 1977. Op de plaats waar de Kwistbeek het Maasterras verlaat is een watermolen geplaatst die gebruik maakt van het hoogteverschil tussen Kwistbeek en Bosbeek. Het waterpeil van de grachten rond het kasteel en voorterrein kon worden opgestuwd door het stuwwerk van de molen. Tevens dienden de grachten als overloop voor een teveel aan water.In 1388 is de eerste vermelding van de watermolen. Vanaf 1664 komt hij op (landmeters)kaarten voor als 'muelen op de beeck'. De molen, in bezit van de eigenaar van het kasteel werd in 1857 tot oliemolen omgebouwd. In 1900 kreeg hij de functie van graanmolen weer terug en heeft die tot 1962 behouden. Gebouw op rechthoekige grondslag, opgetrokken in baksteen en voorzien van een geknikt schilddak met leibedekking. Aan de zuidzijde bevindt zich het waterrad met gemetselde aan- en afvoer van het water van de Kwistbeek. WAARDERING: De WATERMOLEN, onderdeel van de historische buitenplaats d'Erp, is van algemeen belang wegens: - het type onderslag watermolen; - de functionele samenhang met het watersysteem rond het kasteel; - de ouderdom; - de visuele, en historische samenhang met de historische buitenplaats.
Monumentnummer: 530016
OMSCHRIJVING UIT ODB: Onderdeel 6: WASPLAATS.De was plaats, genaamd de Sprunk. De verschijningsvorm is 20ste-eeuws. Aan de voet van het hoge terras waar kerk en markt gelegen zijn, ter plaatse van de wasplaats, treedt kwel op (Sprunk = watersprong of kwel). Oorspronkelijk als drenkplaats voor vee in gebruik. In de 20ste eeuw is de loop van de Bosbeek omgeleid naar 'de Sprunk'. Samen met het kwelwater kon het schone water van de Bosbeek hier door de dorpelingen gebruikt worden.Wasplaats, bestaande uit een rechthoekige vijver omgeven door bakstenen keermuren gemetseld in visgraatpatroon en rondom voorzien van een keibestrating. Aan de kasteelzijde is de wasplaats voorzien van een dwars geplaatste overkapping, een met rode pannen gedekt schilddak op gemetselde stenen zuilen. WAARDERING: De WASPLAATS, onderdeel van de historische buitenplaats d'Erp, is van algemeen belang wegens: - de ouderdom van de functie ter plaatse; - de visuele en historische samenhang met het kasteel; - het type wasplaats, uitgevoerd in de vormentaal en het materiaal eigen aan de Delftse school
Status:
Monumentnummer: O5991BM1
Monumentnummer: C5991BM1
Status:
Monumentnummer: 526637
OMSCHRIJVING UIT ODB: Onderdeel 1: KASTEEL.De oudste vermelding van het kasteel dagtekent van 1326. Het goed was een leen van de Gelderse hertog. Uit die tijd zou de onderbouw van de poorttoren (aan de noordwestzijde) dateren, die in de 15de eeuw in mergel is verhoogd. Voorts bevond zich aan de zuidoostzijde van het complex een donjon. In 1578 werd het kasteel door brand verwoest. Het herstel vond onder Sybert van Eyll vanaf 1598 plaats. In een van de gevels aan de binnenhof jaartalankers 1618. De donjon werd niet herbouwd, de ingang door de poorttoren werd gedicht; de toegang werd verlegd naar de zuidvleugel, waardoor er een directe relatie met de economiegebouwen aan die kant tot stand gebracht werd. Aan de noordkant werd een vleugel die Nederhuis genoemd werd, gebouwd. Hier waren de keukens in onder gebracht.Pas vanaf de 18de eeuw is er weer sprake van bouwactiviteit. Eigenaar Johan Baptist Joseph de Bierens liet aan de oostkant aan het bestaande 'Nederhuis' een gedeelte bijbouwen, waarmee de nog steeds bestaande opzet van vier vleugels rond een binnenhof voltooid was. In de loop van de 19de eeuw werd de binnenplaats van aanbouwen voorzien. Deze zijn bij de restauratie in de jaren zeventig van de 20ste eeuw ongedaan gemaakt. Toen werden ook weer de brug en toegang door de poorttoren hersteld.Het kasteel bestaat uit drie vleugels rond een bescheiden binnenhof met de poorttoren aan de noordwestkant. Het gebouw is gedeeltelijk onderkelderd en telt twee in hoogte variërende bouwlagen en kapverdiepingen. De toren aan de noordwestkant telt drie bouwlagen. Het gebouw is voorzien van zadel- en schilddaken gedekt met leien, dakruiter en pirons. Het is opgetrokken in baksteen met toepassing van mergel aan het bovenste deel van de toren. Interieur. Alleen de vertrekken onder de poorttoren en onder de salons aan de zuidkant zijn onderkelderd. De beide kelders onder het woongedeelte zijn met een tongewelf gedekt en onderling met een aflopende gang verbonden. Toren met muurtrappen met gordelbogen in de dikte van de muur. Op de verdieping van de toren een vertrek met haard en twee kaarsnissen; op de tweede verdieping twee vensterbanken. Hoekkamer aan de oostkant met samengestelde balklaag. Ten behoeve van een inmiddels weer verwijderd stucplafond zijn de sleutelstukken en de moerbalk vlak gehakt. Natuurstenen vroeg 19de-eeuwse schouw met voluten op leeuwenpoten. Daarnaast een salon aan de noordoostzijde met laat 18de-eeuws stucplafond, versierd met ruiten met profiellijsten en parelrand. Middendeel met acanthusbladen in hoogreliëf, terzijde fraai gedetailleerde florale motieven, tondo's en slingers van laurierblad die eindigen in vogelkoppen. Schouw tegen de korte zijde. In de keuken een grote schouw met bakoven en droogkasten daarboven.Op de verdieping een (bij de restauratie onderverdeelde) ruimte met een samengestelde balklaag die van een stucafwerking is voorzien met rondingen tussen de kinderbinten en een profiellijstje bij de aanzet.De eikenhouten kapconstructie met krommers dagtekent van omstreeks 1600 en de jaren daarna. WAARDERING : Het KASTEEL d' Erp, behorend tot de historische buitenplaats d' Erp, is van algemeen architectonisch en cultuurhistorisch belang wegens: - de typologie van een uit een versterkt huis ontstaan woonkasteel, met nog steeds herinneringen aan de oorspronkelijke defensieve functie; - de gecompliceerde bouwhistorie met de aan verschillende tijden en stijlen herinnerende bouwdelen en -materialen; - de architectuur-, kunst- en bouwhistorische waarde van in- en exterieur; - de centrale plaats in de aanleg, waar het kasteel historisch, functioneel en visueel het centrum van vormt.
Monumentnummer: 526640
OMSCHRIJVING UIT ODB: Onderdeel 2: TUIN- EN PARKAANLEG. Uit een landmeterskaart van 1752 blijkt de situatie ter plaatse: het kasteel ligt binnen een eigen omgrachting. Ook het met bomen beplante voorterrein ligt binnen een omgrachting, die gevoed wordt door de Kwistbeek. Dit terrein, in 1664 'den nyen boogaert' genoemd, heeft die functie tot 1962 behouden. Op de noordwestelijke punt is de watermolen gesitueerd (zie hiervoor onderdeel 5). De omgrachte nederhof met de economiegebouwen aan de zuidwestkant van het kasteel is via een brug met het kasteeleiland verbonden. Ten oosten van het kasteel ligt een geometrisch ingedeeld terrein, dat met paden omgeven en doorsneden is: de siertuin. Het gedeelte waar zich thans het parkbos bevindt is niet nader ingevuld. Toch was daar in het midden van de 18de eeuw wel degelijk sprake van een aanleg. Van omstreeks 1750 dateert een tuinontwerp voor het oostelijke deel van het huidige parkbos, bestaande uit een rechthoek, waarbinnen drie lanen lopen die in een punt bijeenkomen: een zgn. ganzenvoet (patte d'oie). De middelste laan verbreedt zich halverwege tot een ronde vijver. Dat deze ganzenvoetstructuur is uitgevoerd blijkt uit de Tranchotkaart (1804-1805). Deze situatie is in 1825, getuige de kadastrale minuut van dat jaar, niet veranderd. De formele indeling van het park is tussen 1820 en 1842 veranderd in een kleinschalig 'lustbosch'. Over de aard van dit 'lustbosch' worden wij geïnformeerd door de Topografisch en Militaire kaart van 1843-1844 en de topografische kaart uit 1891: het rechter of oostelijke deel van het parkbos heeft een indeling met kronkelende paden en open plekken tussen het geboomte, een inmiddels niet meer zo ronde waterpartij die uitmondt in de Bosbeek en een heuvel, pal tegen de Maasstraat aan die uitzicht biedt over het achterliggende bouwland. Het westelijk deel van het huidige parkbos, lange tijd als bouwland in gebruik (bouwland 't Kempke), werd vlak na 1900 bij het landschapsparkje getrokken. Het padenbeloop is hier wat stijver en ook hier werd een vijver aangelegd met een aantakking aan de Bosbeek. In het park stonden twee koepels (inmiddels verdwenen).Rond 1850 is het gedeelte van de gracht tussen het kasteeleiland en de nederhof gedempt. De historische tuin- en parkaanleg valt in wezen uiteen in drie gedeelten: (a) het kasteel (zie hiervoor onderdeel 1), het poortgebouw met aangebouwde economiegebouwen (zie hiervoor de onderdelen 3 en 4) en de directe omgeving, bepaald door grachten, sier- en moestuinen; dit is een vrij gesloten geheel en heeft in de loop der eeuwen een wisselend open en gesloten karakter gehad; wel was de functie afgestemd op de directe nabijheid van kasteel en economiegebouwen.(b) de weide voor het kasteel, eveneens omgracht, in de loop der tijd als boomgaard in gebruik geweest; dit is altijd een relatief open gedeelte geweest met een nadrukkelijke visuele en functionele relatie met het hoger gelegen dorp, de molen (zie hiervoor onderdeel 5) en de wasplaats (zie hiervoor onderdeel 6); (c) het gedeelte ten noorden van kasteel en weide, dat als park fungeert, zij het met een door de eeuwen heen wisselende invulling. Tegenwoordig betreft het een waardevol parkbos met een gebogen lanenpatroon en als bijzondere elementen een druppelvormige vijver waarin een eiland, een tweede vijver (beide gevoed uit de gracht langs het weiland) en langs de rand een verhoging vanwaar zicht op het open land. Bijzondere bomen, zoals enkele grote taxussen, cipres, sequoia, bruine beuk; verder hoofdzakelijk beuk, eik, kastanje en acacia. WAARDERING: De TUIN- EN PARKAANLEG van d'Erp, behorend tot de historische buitenplaats d'Erp is van algemeen cultuur- en tuinhistorisch belang wegens: - de ouderdom;- het type, namelijk uit een verdedigbaar omgracht huis gegroeide buitenplaats met gronden voor sier (parkbos) en gebruik (tuinen, weiland, boomgaard, hakhout); - de aanleg van de buitenplaats, bestaande uit open en gesloten gedeelten en met relaties naar het omringende land (zicht op het dorp en op de Maas); - de visuele, functionele en historische samenhang tussen de groene en gebouwde elementen; - de zeldzaamheid van kleinschalige, besloten parkbossen met een fijnmazige padenstructuur en eenvoudige, maar typerende elementen zoals vijvers.
Monumentnummer: 526641
OMSCHRIJVING UIT ODB: Onderdeel 3: POORTGEBOUW.Het poortgebouw en de in het verlengde daarvan liggende, L-vomige hoeve hebben een vroeg 17de-eeuwse oorsprong. De uit rode baksteen opgetrokken poort staat op een vrijwel vierkante plattegrond en is voorzien van een afgeknot tentdak met leidekking. Op de hoeken van het metselwerk zijn klezoren toegepast. Grote rechtafgesloten doorrijdeur naar het binnenterrein. Rechte muurankers, duivengaten onder de dakrand en twee venstertjes met een luik.WAARDERING: Het POORTGEBOUW behorend tot de historische buitenplaats d'Erp is van algemeen cultuurhistorisch belang wegens:- de ouderdom;- het type;- de historische, visuele en functionele samenhang met de overige onderdelen van de buitenplaats.
Monumentnummer: 526642
OMSCHRIJVING UIT ODB: Onderdeel 4: ECONOMIEGEBOUWEN.De L-vormige economiegebouwen hebben een vroeg 17de-eeuwse oorsprong; het huidige uiterlijk wordt in hoofdzaak bepaald door een bouwcampagne van omstreeks 1900. De naast de poort gelegen vleugels staan op een L-vormige plattegrond, hebben een omlopende schilddak onder rode en gesmoorde dakpannen, met gedeeltelijk ver doorgetrokken dakvoet en zijn voorzien van een tandlijst. Roedevensters van verschillende afmetingen. Dakkapellen aan buiten- en binnenzijde onder een op het dakvlak aanlopend schilddakje. Boven de rondboog van de schuur een hardstenen sluitsteen met wapens en het jaartal 1576.WAARDERING: De ECONOMIEGEBOUWEN behorend tot de historische buitenplaats d'Erp zijn van algemeen cultuurhistorisch belang wegens:- de geschiedenis;- het type;- de historische, visuele en functionele samenhang met de overige onderdelen van de buitenplaats.
Monumentnummer: 526642
OMSCHRIJVING UIT ODB: Onderdeel 5: WATERMOLEN.Evenals het kasteel heeft de watermolen een middeleeuwse oorsprong. Het huidige gebouw is 18de-eeuws en gerestaureerd in 1977. Op de plaats waar de Kwistbeek het Maasterras verlaat is een watermolen geplaatst die gebruik maakt van het hoogteverschil tussen Kwistbeek en Bosbeek. Het waterpeil van de grachten rond het kasteel en voorterrein kon worden opgestuwd door het stuwwerk van de molen. Tevens dienden de grachten als overloop voor een teveel aan water.In 1388 is de eerste vermelding van de watermolen. Vanaf 1664 komt hij op (landmeters)kaarten voor als 'muelen op de beeck'. De molen, in bezit van de eigenaar van het kasteel werd in 1857 tot oliemolen omgebouwd. In 1900 kreeg hij de functie van graanmolen weer terug en heeft die tot 1962 behouden. Gebouw op rechthoekige grondslag, opgetrokken in baksteen en voorzien van een geknikt schilddak met leibedekking. Aan de zuidzijde bevindt zich het waterrad met gemetselde aan- en afvoer van het water van de Kwistbeek. WAARDERING: De WATERMOLEN, onderdeel van de historische buitenplaats d'Erp, is van algemeen belang wegens: - het type onderslag watermolen; - de functionele samenhang met het watersysteem rond het kasteel; - de ouderdom; - de visuele, en historische samenhang met de historische buitenplaats.
Monumentnummer: 530016
OMSCHRIJVING UIT ODB: Onderdeel 6: WASPLAATS.De was plaats, genaamd de Sprunk. De verschijningsvorm is 20ste-eeuws. Aan de voet van het hoge terras waar kerk en markt gelegen zijn, ter plaatse van de wasplaats, treedt kwel op (Sprunk = watersprong of kwel). Oorspronkelijk als drenkplaats voor vee in gebruik. In de 20ste eeuw is de loop van de Bosbeek omgeleid naar 'de Sprunk'. Samen met het kwelwater kon het schone water van de Bosbeek hier door de dorpelingen gebruikt worden.Wasplaats, bestaande uit een rechthoekige vijver omgeven door bakstenen keermuren gemetseld in visgraatpatroon en rondom voorzien van een keibestrating. Aan de kasteelzijde is de wasplaats voorzien van een dwars geplaatste overkapping, een met rode pannen gedekt schilddak op gemetselde stenen zuilen. WAARDERING: De WASPLAATS, onderdeel van de historische buitenplaats d'Erp, is van algemeen belang wegens: - de ouderdom van de functie ter plaatse; - de visuele en historische samenhang met het kasteel; - het type wasplaats, uitgevoerd in de vormentaal en het materiaal eigen aan de Delftse school
Status:
Monumentnummer: O5991BM1
Monumentnummer: C5991BM1
Bescherming terrein
Status:
Status:
Bestemming
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan Kern Baarlo, vastgesteld op 25-6-2013, identificatie: NL.IMRO.1894.BPL0069-VG01 (www.ruimtelijkeplannen.nl).)
Bestemming: (enkelbestemming Maatschappelijk)
Bestemming: (dubbelbestemming Waterstaat en waterbergend rivierbed)
Bestemming: (dubbelbestemming waarde Cultuurhistorie)
Bestemming: (dubbelbestemming waarde Archeologie 2)
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan Kern Baarlo, vastgesteld op 25-6-2013, identificatie: NL.IMRO.1894.BPL0069-VG01 (www.ruimtelijkeplannen.nl).)
Bestemming: (enkelbestemming Maatschappelijk)
Bestemming: (dubbelbestemming Waterstaat en waterbergend rivierbed)
Bestemming: (dubbelbestemming waarde Cultuurhistorie)
Bestemming: (dubbelbestemming waarde Archeologie 2)
Auteur en datum
Auteur: J.H.Wendrich
Beschrijving gemaakt: november 2011
Auteur: J.H.Wendrich
Beschrijving gemaakt: november 2011
Bouwhistorisch onderzoek RCE
Archeologisch onderzoek RCE
Overig onderzoek
Geomorfologische codering
B: Bebouwing
B: Bebouwing
Bodemkundige codering
KRn-1/ |b: Poldervaaggronden; lichte zavel/ AFGRAV--
KRn-1/ |b: Poldervaaggronden; lichte zavel/ AFGRAV--
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.