Rivieren / Ter Veere
IN BEWERKING [?]
algemeen | omschrijving | bezits- en bouwgeschiedenis | afbeeldingen, literatuur en documentatie | verdere informatie | terug naar de lijst
Object
Rivieren / Ter Veere
Rivieren / Ter Veere
Locatie
Adres: Retersbekerweg 88-90
Klimmen;
Gemeente Voerendaal;
Provincie Limburg
Het kasteel is gelegen in het tot Klimmen behorende buurtschap Retersbeek, ten noorden van A79, ten zuidwesten van A76, in een bocht van de weg van Klimmen naar Heerlen ter hoogte van de locatie waar de Hoensbeek, de Geleenbeek en de Retersbeek samenvloeien. .
Adres: Retersbekerweg 88-90
Klimmen;
Gemeente Voerendaal;
Provincie Limburg
Het kasteel is gelegen in het tot Klimmen behorende buurtschap Retersbeek, ten noorden van A79, ten zuidwesten van A76, in een bocht van de weg van Klimmen naar Heerlen ter hoogte van de locatie waar de Hoensbeek, de Geleenbeek en de Retersbeek samenvloeien. .
Typologie
Hoe het oorspronkelijke huis er moet hebben uitgezien is niet bekend. Het huidige huis heeft zijn oorsprong in de zestiende eeuw.
Hoe het oorspronkelijke huis er moet hebben uitgezien is niet bekend. Het huidige huis heeft zijn oorsprong in de zestiende eeuw.
Etymologie
Aangenomen wordt, dat de naam van het huis is ontleend naar de naam van de oudst bekende bewoner ervan, Gysbert van der Vyeren.
Aangenomen wordt, dat de naam van het huis is ontleend naar de naam van de oudst bekende bewoner ervan, Gysbert van der Vyeren.
Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: maart 2017
Huidige functie:
Huidige functie:
In de hoofdburcht worden regelmatig culture activiteiten georganiseerd. De voorburcht is in gebruik als boerenbedrijf.
Laatst bijgewerkt: maart 2017
Huidige functie:
Huidige functie:
In de hoofdburcht worden regelmatig culture activiteiten georganiseerd. De voorburcht is in gebruik als boerenbedrijf.
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik: (agrarisch bedrijf)
Bij de bouw van het huidige nog bestaande huis met bijbehorende voorburcht (met kasteelhoeve) werd gebruik gemaakt van resten van een voorgaand huis.
Zichtbaar:
Grondgebruik: (agrarisch bedrijf)
Bij de bouw van het huidige nog bestaande huis met bijbehorende voorburcht (met kasteelhoeve) werd gebruik gemaakt van resten van een voorgaand huis.
Afmetingen
De aangegeven totale afmetingen (ca. 110x125m) betreffen de afmetingen van het door grachten omgeven complex van hoofdburcht en voorburcht. Hiervan heeft het eiland van de hoofdburcht de afmetingen van ca. 40x42m, het hoofdgebouw de afmetingen van ca. 11x30m en het eiland van de voorburcht de afmetingen van ca. 31x36m.
De aangegeven totale afmetingen (ca. 110x125m) betreffen de afmetingen van het door grachten omgeven complex van hoofdburcht en voorburcht. Hiervan heeft het eiland van de hoofdburcht de afmetingen van ca. 40x42m, het hoofdgebouw de afmetingen van ca. 11x30m en het eiland van de voorburcht de afmetingen van ca. 31x36m.
Oudste vermelding
Datum: 1444
Bron:
Hoewel er al in 1420 sprake is van verschillende stukken grond naast het hoeveland van Ryveren, is er pas in 1444 sprake van ene Gysbert van der Vyeren, die huis Rivieren zou bewonen.
Datum: 1444
Bron:
Hoewel er al in 1420 sprake is van verschillende stukken grond naast het hoeveland van Ryveren, is er pas in 1444 sprake van ene Gysbert van der Vyeren, die huis Rivieren zou bewonen.
Bezitsgeschiedenis
Hoewel er in 1364 al sprake is van een priores Catharina van Rivieren van het adellijke klooster Sint-Gerlach bij Houthem, kan zij niet in verband worden gebracht met mogelijke bewoners van huis Rivieren. Ook uit de beschrijving van de grenzen van de aangrenzende heerlijkheid Hoensbroek in 1388 kan de aanwezigheid van huis Rivieren op dat ogenblik niet worden opgemaakt. De oudst bekende vermelding van het kasteel is die uit 1444, waarin Gysbert van der Vyeren als bewoner van huis Rivieren wordt aangemerkt. Uit het voorgaande zou kunnen worden afgeleid, dat Gysbert mogelijk de gene is geweest, die tussen 1388 en 1444 het oorspronkelijke kasteel Rivieren heeft gebouwd. Niet lang daarna is het goed overgegaan naar Johan van Koesseler. Na het overlijden van Johan ging in 1466 het goed Rivieren over naar zijn dochter Mynten, die was getrouwd met Arnold van Printhagen van Jansgeleen. Hun enige dochter Agnes was getrouwd met Gerard Huyn van Amstenrade. Na het overlijden van Agnes en Gerard ging het goed over naar hun zoon Casper en vervolgens naar diens zoon Gerard. Toen de beide dochters van Gerard, Heribertha en Yolanda, in 1603 hun erfenis moesten verdelen, lukte het hen niet om tot overeenstemming te komen. Pas na hun overlijden werd door hun erfgenamen overeenstemming bereikt en ging het goed uiteindelijk over naar Hans Hendrik van Eynatten-Remersdaal, de zoon van de jongste dochter Yolanda. Deze Hans Hendrik verhief het goed Rivieren in 1644 voor het laathof van de proosdij Meerssen. Door de zoon van Hans Hendrik van Eynatten-Remersdaal werd in 1686 het adellijke huis Rivieren met hof, voorhof, goederen, grachten en vijvers verkocht aan Johan Albert II von Schrick, schepen en burgemeester van Aken. Na het overlijden van Johan Albert ging Rivieren in 1702 over zijn zoon Franz Willem en vervolgens in 1738 naar diens broer Jan Jacob Willem. Toen Jan Jacob Willem overleed, ging het goed Rivieren in 1768 naar zijn zuster Maria Anna Constantia von Schrick, die was getrouwd met Frans von Fürth. Via vererving ging het goed over naar hun beide zonen Johan Casper en Karl Deodat. Toen Laura von Fürth, de kleindochter van Karl Deodat in 1885 ongehuwd overleed, ging Rivieren vervolgens over naar een verre neef van haar, baron Karl F.M. von Brewer genaamd von Fürth, een achterkleinzoon van Johan Casper. Door het huwelijk van diens dochter Hedwig Thecla von Fürth in 1910 met Oscar Rene graaf de Marchant et d'Ansembourg kwam het goed Rivieren binnen die familie. Na het kinderloos overlijden van zijn zoon Hans-Karl ging Rivieren in 1998 over naar diens achterneef Jean Baptist graaf de Marchant et d'Ansembourg.
Hoewel er in 1364 al sprake is van een priores Catharina van Rivieren van het adellijke klooster Sint-Gerlach bij Houthem, kan zij niet in verband worden gebracht met mogelijke bewoners van huis Rivieren. Ook uit de beschrijving van de grenzen van de aangrenzende heerlijkheid Hoensbroek in 1388 kan de aanwezigheid van huis Rivieren op dat ogenblik niet worden opgemaakt. De oudst bekende vermelding van het kasteel is die uit 1444, waarin Gysbert van der Vyeren als bewoner van huis Rivieren wordt aangemerkt. Uit het voorgaande zou kunnen worden afgeleid, dat Gysbert mogelijk de gene is geweest, die tussen 1388 en 1444 het oorspronkelijke kasteel Rivieren heeft gebouwd. Niet lang daarna is het goed overgegaan naar Johan van Koesseler. Na het overlijden van Johan ging in 1466 het goed Rivieren over naar zijn dochter Mynten, die was getrouwd met Arnold van Printhagen van Jansgeleen. Hun enige dochter Agnes was getrouwd met Gerard Huyn van Amstenrade. Na het overlijden van Agnes en Gerard ging het goed over naar hun zoon Casper en vervolgens naar diens zoon Gerard. Toen de beide dochters van Gerard, Heribertha en Yolanda, in 1603 hun erfenis moesten verdelen, lukte het hen niet om tot overeenstemming te komen. Pas na hun overlijden werd door hun erfgenamen overeenstemming bereikt en ging het goed uiteindelijk over naar Hans Hendrik van Eynatten-Remersdaal, de zoon van de jongste dochter Yolanda. Deze Hans Hendrik verhief het goed Rivieren in 1644 voor het laathof van de proosdij Meerssen. Door de zoon van Hans Hendrik van Eynatten-Remersdaal werd in 1686 het adellijke huis Rivieren met hof, voorhof, goederen, grachten en vijvers verkocht aan Johan Albert II von Schrick, schepen en burgemeester van Aken. Na het overlijden van Johan Albert ging Rivieren in 1702 over zijn zoon Franz Willem en vervolgens in 1738 naar diens broer Jan Jacob Willem. Toen Jan Jacob Willem overleed, ging het goed Rivieren in 1768 naar zijn zuster Maria Anna Constantia von Schrick, die was getrouwd met Frans von Fürth. Via vererving ging het goed over naar hun beide zonen Johan Casper en Karl Deodat. Toen Laura von Fürth, de kleindochter van Karl Deodat in 1885 ongehuwd overleed, ging Rivieren vervolgens over naar een verre neef van haar, baron Karl F.M. von Brewer genaamd von Fürth, een achterkleinzoon van Johan Casper. Door het huwelijk van diens dochter Hedwig Thecla von Fürth in 1910 met Oscar Rene graaf de Marchant et d'Ansembourg kwam het goed Rivieren binnen die familie. Na het kinderloos overlijden van zijn zoon Hans-Karl ging Rivieren in 1998 over naar diens achterneef Jean Baptist graaf de Marchant et d'Ansembourg.
Historische betekenis
Waarschijnlijk heel gering.
Waarschijnlijk heel gering.
Bouwgeschiedenis
Wanneer de voorganger van het huidige huis moet zijn gebouwd is niet precies bekend. Vermoed wordt, dat er eind veertiende eeuw door Gysbert van der Vyeren een kasteel moet zijn gebouwd. Op grond van de ten zuiden van het huidige huis gevonden aardewerkfragmenten zou zelfs geconcludeerd kunnen worden, dat het 14e eeuwse kasteel mogelijk nog een voorganger in de vorm van een kasteel of heerboerderij zou kunnen hebben gehad. Hoe het 14e eeuwse kasteel en de eventuele voorganger ervan er moeten hebben uitgezien, is niet bekend. Het huidige kasteel bestaat uit een door grachten omgeven hoofdburcht met ten westen ervan een eveneens door grachten omgeven voorburcht met pachthof. De hoofdburcht is vanaf de voorburcht bereikbaar. Het gebouw van de hoofdburcht bevindt zich aan de westzijde van een nagenoeg vierkant omgracht eiland. Het is vermoedelijk omstreeks 1538 door Casper Huyn van Amstenrade en zijn zoon Gerard in twee fasen kort na elkaar gebouwd. Het rechthoekige in mergel uitgevoerde hoofdgebouw heeft twee verdiepingen boven een kelderlaag en wordt afgedekt door een met leien bekleed zadeldak met trapgevels als beëindiging. Op de noordwestelijke hoek bevindt zich een buiten het gebouw uitstekende ronde toren van twee verdiepingen boven een kelderlaag. De toren heeft een met leien beklede torenspits. Op grond van de vormgeving van de zuidwestelijke hoek van het gebouw mag worden aangenomen, dat ook hier een ronde toren moet hebben gestaan. Wanneer en waarom die is gesloopt is niet bekend. Aan de oostzijde van het gebouw bevindt zich in de ondergrond nog de fundering van een veelhoekige uitbouw, waarvan mag worden aangenomen dat hier sprake is geweest van een voormalige traptoren. Bij de verbouwing van het kasteel in 1780 is deze toren afgebroken. Dat het gebouw gefaseerd is uitgevoerd, kan worden afgeleid uit de in het gebouw aanwezige zware tussenmuur. Het onderkelderde noordelijke gedeelte is daarbij als eerste gebouwd. De uitbreiding met het aansluitende zuidelijke gedeelte zal kort daarna hebben plaats gevonden. In de tussenliggende periode heeft bedoelde tussenmuur tijdelijk als buitenmuur gefungeerd. Uit de detaillering van het muurwerk op de zuidoostelijke hoek, kan worden afgeleid, dat het overige gedeelte van het kasteeleiland de binnenplaats van het kasteel is geweest en omgeven werd door een 1,25m dikke verdiepingshoge schildmuur. De huidige vormgeving van het hoofdgebouw kwam grotendeels tot stand toen de broers Johan Casper en Karl Deodat von Fürth in 1780 een ingrijpende verbouwing ervan doorvoerden. Hierbij kreeg het gebouw aan de oostzijde een nieuwe ingangspartij en werd de oorspronkelijke daar aanwezige traptoren gesloopt. In een aantal delen van de gevels werden de oorspronkelijke kozijnen vervangen door Franse kozijnen. In die periode is tevens de huidige indeling van het gebouw tot stand gekomen en is waarschijnlijk ook de oorspronkelijke rondom de binnenplaats aanwezige schildmuur gesloopt. Het gebouwencomplex van het op de voorburcht aanwezige pachthof heeft een u-vormige plattegrond met de openzijde richting hoofdburcht. Op de twee hoekpunten bevinden zich kleine buiten het gebouw uitspringende als decoratie bedoelde hoektorens. Verder hebben de beide vleugels op de uiteinden een paviljoenachtig bouwdeel van twee bouwlagen en afgedekt door schilddak. In het westelijk kopgebouw bevindt zich de toegangspoort tot het kasteel. De huidige grotendeels in metselwerk uitgevoerde bebouwing stamt uit de periode 1719-1735. Gezien de nog aanwezige schietgaten en mergelsteen blokken zal er in die periode waarschijnlijk sprake zijn geweest van een ingrijpende verbouwing van eerdere bebouwing. In het kopgebouw van de oostelijke vleugel met een deel van de aansluitende bebouwing is de pachterswoning ondergebracht. De noordvleugel was bestemd voor de opslag van de oogst, terwijl in de westelijke vleugel het koetshuis en de stallen waren ondergebracht.
Wanneer de voorganger van het huidige huis moet zijn gebouwd is niet precies bekend. Vermoed wordt, dat er eind veertiende eeuw door Gysbert van der Vyeren een kasteel moet zijn gebouwd. Op grond van de ten zuiden van het huidige huis gevonden aardewerkfragmenten zou zelfs geconcludeerd kunnen worden, dat het 14e eeuwse kasteel mogelijk nog een voorganger in de vorm van een kasteel of heerboerderij zou kunnen hebben gehad. Hoe het 14e eeuwse kasteel en de eventuele voorganger ervan er moeten hebben uitgezien, is niet bekend. Het huidige kasteel bestaat uit een door grachten omgeven hoofdburcht met ten westen ervan een eveneens door grachten omgeven voorburcht met pachthof. De hoofdburcht is vanaf de voorburcht bereikbaar. Het gebouw van de hoofdburcht bevindt zich aan de westzijde van een nagenoeg vierkant omgracht eiland. Het is vermoedelijk omstreeks 1538 door Casper Huyn van Amstenrade en zijn zoon Gerard in twee fasen kort na elkaar gebouwd. Het rechthoekige in mergel uitgevoerde hoofdgebouw heeft twee verdiepingen boven een kelderlaag en wordt afgedekt door een met leien bekleed zadeldak met trapgevels als beëindiging. Op de noordwestelijke hoek bevindt zich een buiten het gebouw uitstekende ronde toren van twee verdiepingen boven een kelderlaag. De toren heeft een met leien beklede torenspits. Op grond van de vormgeving van de zuidwestelijke hoek van het gebouw mag worden aangenomen, dat ook hier een ronde toren moet hebben gestaan. Wanneer en waarom die is gesloopt is niet bekend. Aan de oostzijde van het gebouw bevindt zich in de ondergrond nog de fundering van een veelhoekige uitbouw, waarvan mag worden aangenomen dat hier sprake is geweest van een voormalige traptoren. Bij de verbouwing van het kasteel in 1780 is deze toren afgebroken. Dat het gebouw gefaseerd is uitgevoerd, kan worden afgeleid uit de in het gebouw aanwezige zware tussenmuur. Het onderkelderde noordelijke gedeelte is daarbij als eerste gebouwd. De uitbreiding met het aansluitende zuidelijke gedeelte zal kort daarna hebben plaats gevonden. In de tussenliggende periode heeft bedoelde tussenmuur tijdelijk als buitenmuur gefungeerd. Uit de detaillering van het muurwerk op de zuidoostelijke hoek, kan worden afgeleid, dat het overige gedeelte van het kasteeleiland de binnenplaats van het kasteel is geweest en omgeven werd door een 1,25m dikke verdiepingshoge schildmuur. De huidige vormgeving van het hoofdgebouw kwam grotendeels tot stand toen de broers Johan Casper en Karl Deodat von Fürth in 1780 een ingrijpende verbouwing ervan doorvoerden. Hierbij kreeg het gebouw aan de oostzijde een nieuwe ingangspartij en werd de oorspronkelijke daar aanwezige traptoren gesloopt. In een aantal delen van de gevels werden de oorspronkelijke kozijnen vervangen door Franse kozijnen. In die periode is tevens de huidige indeling van het gebouw tot stand gekomen en is waarschijnlijk ook de oorspronkelijke rondom de binnenplaats aanwezige schildmuur gesloopt. Het gebouwencomplex van het op de voorburcht aanwezige pachthof heeft een u-vormige plattegrond met de openzijde richting hoofdburcht. Op de twee hoekpunten bevinden zich kleine buiten het gebouw uitspringende als decoratie bedoelde hoektorens. Verder hebben de beide vleugels op de uiteinden een paviljoenachtig bouwdeel van twee bouwlagen en afgedekt door schilddak. In het westelijk kopgebouw bevindt zich de toegangspoort tot het kasteel. De huidige grotendeels in metselwerk uitgevoerde bebouwing stamt uit de periode 1719-1735. Gezien de nog aanwezige schietgaten en mergelsteen blokken zal er in die periode waarschijnlijk sprake zijn geweest van een ingrijpende verbouwing van eerdere bebouwing. In het kopgebouw van de oostelijke vleugel met een deel van de aansluitende bebouwing is de pachterswoning ondergebracht. De noordvleugel was bestemd voor de opslag van de oogst, terwijl in de westelijke vleugel het koetshuis en de stallen waren ondergebracht.
Afbeeldingen
- Google Earth, datum beeldmateriaal 2016, geraadpleegd februari 2017; - kadastrale minuutkaart gemeente Klimmen, 1811-1832, Limburg, sectie A, blad 01, (MIN11052A01), geraadpleegd februari 2017; - De Tranchotkaart 74 Oost Valkenburg- 75 Heerlen, onderdeel van de Tranchotkaart van het gebied tussen Maas en Rijn, 1803-1820, geraadpleegd februari 2017; - Ferrariskaart 1777, nr. 210, Fauquemont, geraadpleegd februari 2017; - Situatietekening kasteel Rivieren, Marres, W. en J.J.F.W. van Agt, 1962, De Nederlandse monumenten voor geschiedenis en kunst, Deel V: De provincie Limburg, 3e stuk: Zuid-Limburg (uitgezonderd Maastricht), Den Haag, 364; - Plattegrond kelder en begane grond kasteel, Marres, W. en J.J.F.W. van Agt, 1962, De Nederlandse monumenten voor geschiedenis en kunst, Deel V: De provincie Limburg, 3e stuk: Zuid-Limburg (uitgezonderd Maastricht), Den Haag, 365; - Luchtfoto kasteel Rivieren, Linssen, D., Rottier, H., Salden, H., 1980, Limburgse kastelen in vogelvlucht, Heerlen, 91; - Aanzicht kasteel vanuit het westen, Beeldbank RCE, http://cultureelerfgoed.adlibsoft.com/brief.aspx?gotopage=2; - Aanzicht westgevel kasteelboerderij met poortgebouw, Beeldbank RCE, http://cultureelerfgoed.adlibsoft.com/brief.aspx?gotopage=2; - Aanzicht binnengevel kasteelboerderij, Beeldbank RCE, http://cultureelerfgoed.adlibsoft.com/brief.aspx?gotopage=2;
- Google Earth, datum beeldmateriaal 2016, geraadpleegd februari 2017; - kadastrale minuutkaart gemeente Klimmen, 1811-1832, Limburg, sectie A, blad 01, (MIN11052A01), geraadpleegd februari 2017; - De Tranchotkaart 74 Oost Valkenburg- 75 Heerlen, onderdeel van de Tranchotkaart van het gebied tussen Maas en Rijn, 1803-1820, geraadpleegd februari 2017; - Ferrariskaart 1777, nr. 210, Fauquemont, geraadpleegd februari 2017; - Situatietekening kasteel Rivieren, Marres, W. en J.J.F.W. van Agt, 1962, De Nederlandse monumenten voor geschiedenis en kunst, Deel V: De provincie Limburg, 3e stuk: Zuid-Limburg (uitgezonderd Maastricht), Den Haag, 364; - Plattegrond kelder en begane grond kasteel, Marres, W. en J.J.F.W. van Agt, 1962, De Nederlandse monumenten voor geschiedenis en kunst, Deel V: De provincie Limburg, 3e stuk: Zuid-Limburg (uitgezonderd Maastricht), Den Haag, 365; - Luchtfoto kasteel Rivieren, Linssen, D., Rottier, H., Salden, H., 1980, Limburgse kastelen in vogelvlucht, Heerlen, 91; - Aanzicht kasteel vanuit het westen, Beeldbank RCE, http://cultureelerfgoed.adlibsoft.com/brief.aspx?gotopage=2; - Aanzicht westgevel kasteelboerderij met poortgebouw, Beeldbank RCE, http://cultureelerfgoed.adlibsoft.com/brief.aspx?gotopage=2; - Aanzicht binnengevel kasteelboerderij, Beeldbank RCE, http://cultureelerfgoed.adlibsoft.com/brief.aspx?gotopage=2;
Bronnen
- http://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/php/main.php, geraadpleegd februari 2017; - https://zoeken.cultureelerfgoed.nl, voor het zoeken naar archeologisch informatie, geraadpleegd februari 2017; - http://www.limburg.nl/e_Loket/Atlas_Limburg/Thematische_viewers/Kunst_en_Cultuur/ geraadpleegd februari 2017; - http://ruimtelijkeplannen.nl, geraadpleegd februari 2017; - http://www.kbr.be/collections/cart_plan/ferraris/ferraris_nl.html, geraadpleegd februari 2017; - http://imagebase.ubvu.vu.nl/cdm/deepzoom/collection/krt/id/5629, Tranchotkaarten, geraadpleegd februari 2017; - http://archeologieinnederland.nl/bronnen-en-kaarten/amk-en-ikaw, geraadpleegd februari 2017; - http://www.atlas1868.nl/li/houthem.html, geraadpleegd februari 2017; - http://www.landvanherle.nl/, geraadpleegd februari 2017; - http://cultureelerfgoed.adlibsoft.com/brief.aspx?gotopage=2, geraadpleegd maart 2017;
- http://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/php/main.php, geraadpleegd februari 2017; - https://zoeken.cultureelerfgoed.nl, voor het zoeken naar archeologisch informatie, geraadpleegd februari 2017; - http://www.limburg.nl/e_Loket/Atlas_Limburg/Thematische_viewers/Kunst_en_Cultuur/ geraadpleegd februari 2017; - http://ruimtelijkeplannen.nl, geraadpleegd februari 2017; - http://www.kbr.be/collections/cart_plan/ferraris/ferraris_nl.html, geraadpleegd februari 2017; - http://imagebase.ubvu.vu.nl/cdm/deepzoom/collection/krt/id/5629, Tranchotkaarten, geraadpleegd februari 2017; - http://archeologieinnederland.nl/bronnen-en-kaarten/amk-en-ikaw, geraadpleegd februari 2017; - http://www.atlas1868.nl/li/houthem.html, geraadpleegd februari 2017; - http://www.landvanherle.nl/, geraadpleegd februari 2017; - http://cultureelerfgoed.adlibsoft.com/brief.aspx?gotopage=2, geraadpleegd maart 2017;
Literatuur
- Brouwers, E., 1968, Duizend jaar Klimmen 968-1968. Bijdragen tot de geschiedenis van ons Dorp Klimmen, Heerlen; - Groneman, W., 1960, Kastelen in Zuid-Limburg, uitgave VVV Beek (L), 29; - Hupperetz, W., B., Olde Meierink en Rommes, R., (red.), 2005, Kastelen in Limburg, Burchten en Landhuizen (1000-1800), Utrecht, Stichting Limburgse Kastelen, 411-413; - Leiter-Nypels, 1906, Het adellijke Huis Riviere, Publications de la société Historique et Archéologique dans le limbourg, Tome XLII, nouvelle série Tome XXII, Maatricht; - Linssen, D., Rottier, H., Salden, H., 1980, Limburgse kastelen in vogelvlucht, Heerlen, 90-91; - Marres, W. en J.J.F.W. van Agt, 1962, De Nederlandse monumenten voor geschiedenis en kunst, Deel V: De provincie Limburg, 3e stuk: Zuid-Limburg (uitgezonderd Maastricht), Den Haag, 363-368; - Overvoorde, J.C., 1926, Voorlopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst, deel VIII, de provincie Limburg, 's Gravenhage, 187-188; - Ramakers, E., 2006, Kasteel Rivieren, jubileumboek van Het Land van Herle 1945-2005, uitgave Stichting Historische Kring Het Land van Herle, Heerlen, 145-158; - Rijk, B. de, 1996, Tussen vesting en residentie, de zestiende eeuw, in: Janssen, H.L., J.M.M. Kylstra-Wielinga en B. Olde Meierink, 1000 jaar kastelen in Nederland. Functie en vorm door de eeuwen heen, Utrecht, 129-130; - Stenvert, R., Kolman, C., Ginkel-Meester, S. van, Broekhoven, S. Stades-Vischer, E., 2003, Monumenten in Nederland, Limburg, Zeist/Zwolle, 293-294; - Timmers, J.J.M., z.p. 1971, Kasteel Rivieren of Ter Vieren te Klimmen, overdruk; - Vemer, J.C., 1966, Zuid-Limburg, land vol kastelen, Maastricht, 93-94; - Venne, J.M. van de, 1922, Het kasteel Rivieren te Klimmen, in: geïllustreerd weekblad Buiten 16e jaargang 1922, 472-475. - Win, J.T.H. de, 1978, Kastelen in Limburg, Hoensbroek, 44, 86;
- Brouwers, E., 1968, Duizend jaar Klimmen 968-1968. Bijdragen tot de geschiedenis van ons Dorp Klimmen, Heerlen; - Groneman, W., 1960, Kastelen in Zuid-Limburg, uitgave VVV Beek (L), 29; - Hupperetz, W., B., Olde Meierink en Rommes, R., (red.), 2005, Kastelen in Limburg, Burchten en Landhuizen (1000-1800), Utrecht, Stichting Limburgse Kastelen, 411-413; - Leiter-Nypels, 1906, Het adellijke Huis Riviere, Publications de la société Historique et Archéologique dans le limbourg, Tome XLII, nouvelle série Tome XXII, Maatricht; - Linssen, D., Rottier, H., Salden, H., 1980, Limburgse kastelen in vogelvlucht, Heerlen, 90-91; - Marres, W. en J.J.F.W. van Agt, 1962, De Nederlandse monumenten voor geschiedenis en kunst, Deel V: De provincie Limburg, 3e stuk: Zuid-Limburg (uitgezonderd Maastricht), Den Haag, 363-368; - Overvoorde, J.C., 1926, Voorlopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst, deel VIII, de provincie Limburg, 's Gravenhage, 187-188; - Ramakers, E., 2006, Kasteel Rivieren, jubileumboek van Het Land van Herle 1945-2005, uitgave Stichting Historische Kring Het Land van Herle, Heerlen, 145-158; - Rijk, B. de, 1996, Tussen vesting en residentie, de zestiende eeuw, in: Janssen, H.L., J.M.M. Kylstra-Wielinga en B. Olde Meierink, 1000 jaar kastelen in Nederland. Functie en vorm door de eeuwen heen, Utrecht, 129-130; - Stenvert, R., Kolman, C., Ginkel-Meester, S. van, Broekhoven, S. Stades-Vischer, E., 2003, Monumenten in Nederland, Limburg, Zeist/Zwolle, 293-294; - Timmers, J.J.M., z.p. 1971, Kasteel Rivieren of Ter Vieren te Klimmen, overdruk; - Vemer, J.C., 1966, Zuid-Limburg, land vol kastelen, Maastricht, 93-94; - Venne, J.M. van de, 1922, Het kasteel Rivieren te Klimmen, in: geïllustreerd weekblad Buiten 16e jaargang 1922, 472-475. - Win, J.T.H. de, 1978, Kastelen in Limburg, Hoensbroek, 44, 86;
Documentatie
Bescherming gebouw
Status:
Monumentnummer: 519572
OMSCHRIJVING UIT RCE: Omschrijving van het complex De HISTORISCHE BUITENPLAATS RIVIEREN ligt enkele kilometers ten noorden van Voerendaal op de westoever van de Retersbeek. Het historische complex bestaat uit twee vierkante eilanden omringd door een brede gracht: op het ene eiland de kasteelboerderij uit de 18e eeuw; op het andere eiland staat het kasteel, XVIa. Via een brug komt men eerst bij de boerderij en via een tweede brug bij het kasteel. Naast het kasteel staan enkele monumentale solitairen. Verder is er op het complex een zeer markante laanbeplanting van oude eiken. Het beschermde gebied wordt aan de noord- en noordwestzijde begrensd door een bosje in de bocht van de Retersbekerweg. Aan de noordzijde van het kasteel bevinden zich een weiland en een visvijver, ten zuiden van het kasteel een akker, vroeger boomgaard. Ten oosten van deze akker een naar afmeting imposante vijver, die evenwijdig aan de Retersbeek loopt, en die oorspronkelijk een belangrijk onderdeel vormde van de viskwekerij op Rivieren. Hier staat een relatief jonge opstand van populieren en sparren. Aan de zuidzijde van de akker een door oude eiken afgesloten pad, dat vroeger over de beek naar Kasteel Puth leidde, maar dat nu bij de beek eindigt. Ten zuiden hiervan een min of meer rechthoekig terrein met jonge bosopstand waarlangs aan de oostzijde een smal deels open terrein dat in zijn gehele lengte door een gekanaliseerde aftakking van de Retersbeek wordt doorsneden; oorspronkelijk bevond zich vrij pal hiernaast een tweede aftakking, beide aangelegd voor de beheersing van de waterhuishouding op het complex. De regulering van de watertoevoer vond plaats aan de zuidelijke punt van de historische aanleg door middel van een sluis tussen de beek en de waterhuishouding van Rivieren. Aan de oostzijde wordt de historische aanleg afgesloten door de Retersbeek. Het complex wordt aan de west- en noordzijde begrensd door de Retersbekerweg. De historische buitenplaats Rivieren bestaat uit de volgende onderdelen: KASTEEL (519573), PARKAANLEG (519574), BOERDERIJ (519575), BRUG (519576), BRUG (528047), HEK(519577), HEK (528048), HEK (529972), KEERMUUR (529973) en RESTANTEN van een BAKSTENEN SCHUUR (529974). Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding der onderdelen aangegeven. Waardering van het complex: De HISTORISCHE BUITENPLAATS RIVIEREN is van algemeen cultuurhistorisch belang vanwege : a) de zeer gaaf bewaard gebleven typisch Limburgse laatmiddeleeuwse constellatie van kasteel en hoeve binnen de gracht; de kloeke architectuur van de gebouwen vormt samen met het oude eikenbestand en de solitairbomen een markant punt in het omringende landschap; b) de gaaf bewaarde en complexe historische waterhuishouding, die is voortgekomen uit de vanouds op Rivieren gevestigde viskwekerij.
Monumentnummer: 519573
OMSCHRIJVING UIT RCE: KASTEEL, XVIa; gebouw in mergel op rechthoekige plattegrond; twee verdiepingen op keldergewelven en onder zadeldak met leien tussen twee trapgevels; drie schoorstenen, net naast de nok geplaatst in het westelijke dakschild; het gebouw beslaat de gehele westzijde van het ongeveer vierkant omgrachte terras; op de noordwesthoek een ronde toren van twee verdiepingen onder 8-vlaksspits, die aan de voet uitzwenkt naar de ronde vorm; ingang met stoep van 4 hardstenen treden (afgeronde hoeken) aan lange oostgevel (pleinzijde); dubbele deur met smeedijzeren bovenlicht in hardstenen kozijn met segmentboog met sluitsteen, ong. 1780; ramen in deze gevel met dezelfde kozijnen als de ingangsdeur, maar met verschillende roedenverdelingen: meerruits-, 8-lichts- en T-ramen; boven de zinken goot drie houten dakkapellen met getoogd dakje; westgevel heeft naast T-vensters nog kruis- en kloosterramen uit de bouwtijd; zuidgevel met twee lichtgetoogde T-ramen, op de verdieping eveneens, daarboven twee kleine 4-lichtsramen; noordgevel: parterre een lichtgetoogd 8-ruitsvenster, daarboven een kloosterraam, daarboven een klein 4-ruitsvenstertje; de toren heeft twee T-vensters op de parterre en op de verdieping twee kloosterramen. Alle gevels, behalve de noordgevel, versierd met een laatgotisch bogenfries direct onder de dakgoot, ook in de toren doorlopend. Op de zuidoosthoek van het gebouw is rond 1780 een secretenhuisje aangebouwd: mergel met mansardedakje met lei gedekt; gladde hardstenen venster- en deuromlijstingen. Inwendig o.m.: kelders met tongewelven, in de toren een koepelgewelf; eikenhouten trap met gesneden hoofdbaluster, XVIIId; in trappenhuis plafondrozet; gangen en vertrekken met eenvoudig stucwerk; segmentboogdeuren met in- en uitzwenkende panelen; nisschouw met gestucte schelp; twee gietijzeren haardomlijstingen in L. XV -stijl. Waardering: KASTEEL is van algemeen belang vanwege: a) de ouderdom en de markante situering in het landschap; b) de hoge mate van gaafheid van de oorspronkelijke architectuur; c) de cultuurhistorische en bouwkundige waarden.
Monumentnummer: 519575
OMSCHRIJVING UIT RCE: BOERDERIJ, XVIII a-b; nagenoeg symmetrisch bakstenen gebouw op U- plattegrond onder met lei gedekte daken; omvat met drie vleugels de west-, noord- en oostzijde van het eiland, dat door een brug (zie onder 4) met het kasteeleiland verbonden is; de boerderij is voorzien van vierkant uitgebouwde hoektorentjes onder geknikte achtkantige spitsen, en van hoekpaviljoens onder schilddaken op de beide zuidelijke uiteinden; het westpaviljoen, waarnaast het woongedeelte, bevat de inrijpoort, die vanaf de weg toegankelijk is via een brug (zie onder 4); hoge middenvleugel (noord) met wolfsdak, waarop de zadeldaken van de zijvleugels aansluiten; hardsteen voor de geblokte omlijstingen van de inrijpoort, de schietgaten en de merendeels vlakke venster- en ingangsomlijstingen; mergelhoekblokken in het benedenste muurwerk van de buitenkant van het poortpaviljoen wijzen op resten van ouder muurwerk; naast de inrijpoort nog katrollen van de vroegere ophaalbrug; op de poortdeur een klopper met jaartal 1784. Waardering: BOERDERIJ is van algemeen belang vanwege: a) de ouderdom: b) de fraaie en stoere architectuur; c) als wezenlijk functioneel en bouwkundig onderdeel van het totale complex.
Status:
Monumentnummer: 519572
OMSCHRIJVING UIT RCE: Omschrijving van het complex De HISTORISCHE BUITENPLAATS RIVIEREN ligt enkele kilometers ten noorden van Voerendaal op de westoever van de Retersbeek. Het historische complex bestaat uit twee vierkante eilanden omringd door een brede gracht: op het ene eiland de kasteelboerderij uit de 18e eeuw; op het andere eiland staat het kasteel, XVIa. Via een brug komt men eerst bij de boerderij en via een tweede brug bij het kasteel. Naast het kasteel staan enkele monumentale solitairen. Verder is er op het complex een zeer markante laanbeplanting van oude eiken. Het beschermde gebied wordt aan de noord- en noordwestzijde begrensd door een bosje in de bocht van de Retersbekerweg. Aan de noordzijde van het kasteel bevinden zich een weiland en een visvijver, ten zuiden van het kasteel een akker, vroeger boomgaard. Ten oosten van deze akker een naar afmeting imposante vijver, die evenwijdig aan de Retersbeek loopt, en die oorspronkelijk een belangrijk onderdeel vormde van de viskwekerij op Rivieren. Hier staat een relatief jonge opstand van populieren en sparren. Aan de zuidzijde van de akker een door oude eiken afgesloten pad, dat vroeger over de beek naar Kasteel Puth leidde, maar dat nu bij de beek eindigt. Ten zuiden hiervan een min of meer rechthoekig terrein met jonge bosopstand waarlangs aan de oostzijde een smal deels open terrein dat in zijn gehele lengte door een gekanaliseerde aftakking van de Retersbeek wordt doorsneden; oorspronkelijk bevond zich vrij pal hiernaast een tweede aftakking, beide aangelegd voor de beheersing van de waterhuishouding op het complex. De regulering van de watertoevoer vond plaats aan de zuidelijke punt van de historische aanleg door middel van een sluis tussen de beek en de waterhuishouding van Rivieren. Aan de oostzijde wordt de historische aanleg afgesloten door de Retersbeek. Het complex wordt aan de west- en noordzijde begrensd door de Retersbekerweg. De historische buitenplaats Rivieren bestaat uit de volgende onderdelen: KASTEEL (519573), PARKAANLEG (519574), BOERDERIJ (519575), BRUG (519576), BRUG (528047), HEK(519577), HEK (528048), HEK (529972), KEERMUUR (529973) en RESTANTEN van een BAKSTENEN SCHUUR (529974). Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding der onderdelen aangegeven. Waardering van het complex: De HISTORISCHE BUITENPLAATS RIVIEREN is van algemeen cultuurhistorisch belang vanwege : a) de zeer gaaf bewaard gebleven typisch Limburgse laatmiddeleeuwse constellatie van kasteel en hoeve binnen de gracht; de kloeke architectuur van de gebouwen vormt samen met het oude eikenbestand en de solitairbomen een markant punt in het omringende landschap; b) de gaaf bewaarde en complexe historische waterhuishouding, die is voortgekomen uit de vanouds op Rivieren gevestigde viskwekerij.
Monumentnummer: 519573
OMSCHRIJVING UIT RCE: KASTEEL, XVIa; gebouw in mergel op rechthoekige plattegrond; twee verdiepingen op keldergewelven en onder zadeldak met leien tussen twee trapgevels; drie schoorstenen, net naast de nok geplaatst in het westelijke dakschild; het gebouw beslaat de gehele westzijde van het ongeveer vierkant omgrachte terras; op de noordwesthoek een ronde toren van twee verdiepingen onder 8-vlaksspits, die aan de voet uitzwenkt naar de ronde vorm; ingang met stoep van 4 hardstenen treden (afgeronde hoeken) aan lange oostgevel (pleinzijde); dubbele deur met smeedijzeren bovenlicht in hardstenen kozijn met segmentboog met sluitsteen, ong. 1780; ramen in deze gevel met dezelfde kozijnen als de ingangsdeur, maar met verschillende roedenverdelingen: meerruits-, 8-lichts- en T-ramen; boven de zinken goot drie houten dakkapellen met getoogd dakje; westgevel heeft naast T-vensters nog kruis- en kloosterramen uit de bouwtijd; zuidgevel met twee lichtgetoogde T-ramen, op de verdieping eveneens, daarboven twee kleine 4-lichtsramen; noordgevel: parterre een lichtgetoogd 8-ruitsvenster, daarboven een kloosterraam, daarboven een klein 4-ruitsvenstertje; de toren heeft twee T-vensters op de parterre en op de verdieping twee kloosterramen. Alle gevels, behalve de noordgevel, versierd met een laatgotisch bogenfries direct onder de dakgoot, ook in de toren doorlopend. Op de zuidoosthoek van het gebouw is rond 1780 een secretenhuisje aangebouwd: mergel met mansardedakje met lei gedekt; gladde hardstenen venster- en deuromlijstingen. Inwendig o.m.: kelders met tongewelven, in de toren een koepelgewelf; eikenhouten trap met gesneden hoofdbaluster, XVIIId; in trappenhuis plafondrozet; gangen en vertrekken met eenvoudig stucwerk; segmentboogdeuren met in- en uitzwenkende panelen; nisschouw met gestucte schelp; twee gietijzeren haardomlijstingen in L. XV -stijl. Waardering: KASTEEL is van algemeen belang vanwege: a) de ouderdom en de markante situering in het landschap; b) de hoge mate van gaafheid van de oorspronkelijke architectuur; c) de cultuurhistorische en bouwkundige waarden.
Monumentnummer: 519575
OMSCHRIJVING UIT RCE: BOERDERIJ, XVIII a-b; nagenoeg symmetrisch bakstenen gebouw op U- plattegrond onder met lei gedekte daken; omvat met drie vleugels de west-, noord- en oostzijde van het eiland, dat door een brug (zie onder 4) met het kasteeleiland verbonden is; de boerderij is voorzien van vierkant uitgebouwde hoektorentjes onder geknikte achtkantige spitsen, en van hoekpaviljoens onder schilddaken op de beide zuidelijke uiteinden; het westpaviljoen, waarnaast het woongedeelte, bevat de inrijpoort, die vanaf de weg toegankelijk is via een brug (zie onder 4); hoge middenvleugel (noord) met wolfsdak, waarop de zadeldaken van de zijvleugels aansluiten; hardsteen voor de geblokte omlijstingen van de inrijpoort, de schietgaten en de merendeels vlakke venster- en ingangsomlijstingen; mergelhoekblokken in het benedenste muurwerk van de buitenkant van het poortpaviljoen wijzen op resten van ouder muurwerk; naast de inrijpoort nog katrollen van de vroegere ophaalbrug; op de poortdeur een klopper met jaartal 1784. Waardering: BOERDERIJ is van algemeen belang vanwege: a) de ouderdom: b) de fraaie en stoere architectuur; c) als wezenlijk functioneel en bouwkundig onderdeel van het totale complex.
Bescherming terrein
Status:
Status:
Bestemming
Bestemmingsplan: J (Op het kasteelterrein is van toepassing het door de gemeenteraad van Voerendaal in november 2014 vastgestelde bestemmingsplan BPbuitengebied2013 met als enkelbestemming Gemend-Landgoed en als dubbelbestemmingen Waarde-Archeologie en Waarde-Complex historische buitenplaats. )
Bestemming: (met specifieke vorm van horeca-restaurant)
Bestemmingsplan: J (Op het kasteelterrein is van toepassing het door de gemeenteraad van Voerendaal in november 2014 vastgestelde bestemmingsplan BPbuitengebied2013 met als enkelbestemming Gemend-Landgoed en als dubbelbestemmingen Waarde-Archeologie en Waarde-Complex historische buitenplaats. )
Bestemming: (met specifieke vorm van horeca-restaurant)
Auteur en datum
Auteur: J.H.Wendrich
Beschrijving gemaakt: maart 2017
Auteur: J.H.Wendrich
Beschrijving gemaakt: maart 2017
Bouwhistorisch onderzoek RCE
Archeologisch onderzoek RCE
Overig onderzoek
Geomorfologische codering
Bodemkundige codering
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.